Wykaz lęków u dzieci w wieku szkolnym – czego się spodziewać?

Lęki u dzieci w wieku szkolnym

Lęk u dzieci to bardzo złożone zagadnienie. Dzieci w wieku szkolnym mogą doświadczać każdego rodzaju lęku, który może mieć bardzo różne podłoże. Dzieci są w stanie odczuwać lęk w trzech różnych postaciach. Są to:

• Niepokój – pojawiają się u dziecka, gdy różnego rodzaju problemy i trudne kwestie mają już charakter chroniczny i dziecko nie czuje się w pełni bezpiecznie lub gdy tego typu kwestie zaczynają się nawarstwiać. Może być wywoływany przez trudną sytuację rodzinną, niewłaściwe podejście rodziców, zbyt wielkie oczekiwania społeczne czy problemy w szkole. Zdarza się, że przyjmuje formę lęku przedmiotowego. To typowy dla dzieci mechanizm obronny, który ma na celu obniżenie napięcia.

• Lęk przedmiotowy – to lęk związany z konkretnymi sytuacjami i przedmiotami. Często zdarza się tak, że ten typ lęku nie jest związany z podłożem emocjonalnym. Mogą być za to związane z wysokim poziomem wrażliwości dziecka czy z tym, że dziecko ma silną potrzebę poznania otaczającego go świata, ale to przekracza jego zdolności poznawcze – w tym przypadku ma się do czynienia z lękiem poznawczym. Lęk przedmiotowy może jednak występować na tle nerwicowym, zwłaszcza jeśli utrwala się z biegiem czasu z powodu fiksacji. Tutaj wymienia się na przykład fobię szkolną. Może ona przyjąć trzy różne warianty: lęku jako konsekwencji szkolnych porażek, lęku przed rozdzieleniem z matką oraz lęku przed utratą pozycji w grupie rówieśników i ośmieszeniem.

• Ataki paniki – to epizody podczas których dziecko odczuwa ogromne napięcie, które znacząco je przewyższa i paraliżuje. Pojawia się też czynnik fizjologiczny, bo w stanie tak ogromnego lęku reakcje zachodzą w obrębie całego organizmu – duszności, kołatanie serca, drżenie ciała, przyspieszony, płytki oddech, ból brzucha, biegunka – symptomów jest naprawdę wiele i wszystkie są bardzo nieprzyjemne.

Lęk przed szkołą może przybierać zarówno formę lęku przedmiotowego, jak i bezprzedmiotowego, a także niepokoju i fobii. W przypadku dzieci, które dopiero zaczynają swoją edukację pewna doza lęku przed szkołą jest całkowicie normalna – to po prostu kolejny etap ich rozwoju. Oddzielenie od rodziców, nowe środowisko, nowe reguły, do których trzeba się przystosować, nowi koledzy i koleżanki w klasie, nowa nauczycielka – to wszystko wpływa na dziecięcy lęk. Ten jednak przy wsparciu rodziców i dzięki odpowiedniej atmosferze w szkole po pewnym czasie mija i dziecko z radością zaczyna chodzić do szkoły. Może się jednak zdarzyć, że lęk ten przerodzi się w fobię. Nie należy lekceważyć takiego stanu – dziecku potrzebna jest wtedy pomoc.

Lęki nocne u dzieci

Lęk u dzieci może objawiać się zawsze i dotyczyć najróżniejszych kwestii. Zaczyna się już bardzo wcześnie, gdy maluch przeżywa lęk przed oddzieleniem od rodziców, bo kojarzy ich z bezpieczeństwem i będzie próbował dążyć do przebywania ciągle w ich towarzystwie. Z biegiem czasu ten lęk maleje, ale pojawiają się inne. Dziecko w wieku przedszkolnym i szkolnym może bać się wielu kwestii – szkoły, ale też ciemności, pająków, potworów, duchów, baby jagi, burzy, myszy – tutaj wymieniać można praktycznie bez końca. Każde dziecko bowiem jest zupełnie inne i inne kwestie budzą jego lęk.

Przyczyny takich lęków są naprawdę różnorodne – mogą być wywołane przez telewizję i gry komputerowe. Jednak mogą być też pochodną lęków rodziców. Jeśli matka lub ojciec mają zaburzone własne poczucie bezpieczeństwa, dziecko ma dużą szansę to po nich przejąć. Dziecko może być też straszone przez rodzeństwo, rówieśników, a nawet rodziców. Statystycznie częściej różnego rodzaju lęki u dzieci rozwijają się też wtedy, gdy dziecko podejrzewa, że nie jest przez rodziców kochane i odczuwa deficyt miłości i uwagi rodzicielskiej.

U dziecka mogą pojawić się lęki nocne – dziecko może mieć koszmary, budzić się z krzykiem, wiercić się, wołać przez sen czy nawet moczyć się. Bywa że zupełnie nie pamięta tych epizodów i zasypia natychmiast po nich. Takie lęki mogą być spowodowane skumulowaniem się napięcia w umyśle dziecka, z którym jego mózg nie będzie umiał sobie poradzić. Zaburzenia snu – bezsenność, nocne koszmary – mogą potęgować ten problem. Może dochodzić wręcz do sytuacji, gdy dziecko nie jest w stanie spokojnie przespać jednej nocy. Zawstydzanie go z tego powodu, odwoływanie się do jego wieku: „jesteś za duży, żeby nie umieć spać spokojnie”, tylko pogorszą całą sytuację. Dziecko bowiem nie panuje nad tym, co dzieje się we śnie. A jeśli tych epizodów nie pamięta – może nie do końca rozumieć, co się z nim dzieje, co tylko wzmocni jego uczucie niepokoju.

Lęki nocne u dzieci-leczenie

Na samym początku, jeśli Twoje dziecko cierpi z powodu lęków nocnych, warto je przebadać pod kątem chorób fizycznych – bywa, że dziecko ma lęki nocne, bo zmaga się z chorobą – może to być refluks, może to być infekcja, która rozwija się w jego ciele, zespół niespokojnych nóg, kłopoty kardiologiczne i wiele innych problemów.

Jeśli badania wykażą, że dziecko jest zdrowe, a mimo to i tak cierpi z powodu nocnych lęków, trzeba dojść do przyczyny takiego stanu rzeczy. Nie zawsze dziecko zdaje sobie sprawę ze swoich problemów, nie zawsze też jest w stanie jasno je wyrazić. Dlatego jeśli ten problem dotyczy Twojego dziecka i chcesz mu pomóc, nie wahaj się poszukać pomocy specjalisty.

Wizyta u psychologa dziecięcego może być bardzo owocna. Psycholog dziecięcy ma bowiem wiedzę oraz doświadczenie w pracy z dziećmi, które pomogą mu zrozumieć istotę problemu. Jeśli psycholog zaproponuje psychoterapię – rozważ to bardzo poważnie. Chodzi w końcu o dobro Twojego dziecka. Psychoterapia dzieci jest w stanie przynieść naprawdę bardzo dobre efekty. Dziecko ma szansę otworzyć się na świat i lepiej zrozumieć siebie i swoje emocje. Z biegiem czasu uczy się też lepiej komunikować.

Umysł dziecka jest bardzo plastyczny, absorbujący i chłonny, stąd nabyte lęki można szybko wyleczyć.

Dziecko nie żyje w próżni, dlatego często zalecana jest terapia rodzinna – wtedy rodzice mają szansę na lepsze zrozumienie dziecka, tego, co przeżywa i co się z nim dzieje, ale też siebie nawzajem. W ten sposób mogą poprawić swoje stosunki i wspólnie podjąć walkę o rozwiązanie swoich problemów. Lepsza atmosfera w domu też doskonal wpłynie na dziecko i może rozwiązać problem lęków nocnych. Mogą być one bowiem związane również z sytuacją domową. Jeśli dziecko często jest świadkiem kłótni, awantur czy słyszy jak rodzice oskarżają się nawzajem w jego obecności czy nawet wciągają dziecko w te kłótnie – to może spowodować u niego wiele różnych lęków, również nocnych.

Żeby złagodzić lęki nocne w przypadku dzieci, przyda się też wprowadzenie zmian do domowej rutyny, zwłaszcza przed snem. Spożywanie lekkich kolacji, nieoglądanie telewizji na dwie godziny przed snem czy zasypianie zawsze o tej samej porze powinno pomóc. Jeśli dziecko czuje się pewien, gdy zasypia ze swoją ukochaną maskotką – pozwól mu na to. Jeśli dziecko nie chce zasypiać w ciemności, pozostaw mu przy łóżku lampkę, której światło wpłynie na niego kojąco. Możesz też pozostać przy nim aż nie zaśnie. Jeśli dziecko zaczyna się wiercić niedługo po zaśnięciu, czasami warto go lekko wybudzić ze snu – nie budzić całkowicie, ale tylko dostarczyć niewielkiego bodźca, by mózg miał szansę zareagować. To może pomóc w unormowaniu rytmu snu dziecka.

Należy też wzmacniać poczucie bezpieczeństwa dziecka – nie straszyć go, za to zapewniać o swojej miłości i opiece. Nigdy nie kpij z dziecięcych lęków, nie bagatelizuj ich i nie lekceważ. Nawet jeśli z Twojego punktu widzenia te problemy są niewielkie, to Twoje dziecko tak nie uważa.