Agresja w rodzinie

SPIS TREŚCI:

Czym jest agresja?

Czym jest agresja w swojej istocie? To nic innego jak określone zachowanie. Zachowanie, które obliczone zostało na zrobienie komuś krzywdy. Jest świadome i dobrowolne, a agresor wie, że jego działania krzywdzą inną osobę – taki jest jego cel. Agresor może usprawiedliwiać swoje zachowanie i zrzucać ciężar winy na ofiarę, ale nadal wina leży po jego stronie – po prostu stara się wybielić w oczach otoczenia, a nawet w swoich własnych.

Agresja może przyjąć różne formy. Jej stosowanie może doprowadzić do rozpadu związków międzyludzkich i do wystąpienia aktów przemocy. Przemoc to już nie jest pojedyncze zachowanie – to wyniszczający proces, który postępuje coraz bardziej. Agresor występuje w roli oprawcy i napastnika, a ofiara nie jest w stanie wyjść z narzuconej jej siłą roli i jeszcze bardziej utwierdza się w przekonaniu, że tak już musi być, nic nie można z tym zrobić, a przy tym zasłużyła na wszystko to, co się dzieje. Często bowiem to właśnie ofiary odczuwają palący wstyd i poczucie winy związane z ich sytuacją i nie chcą o tym rozmawiać z innymi ludźmi.

Agresja i przemoc mogą przybierać wiele form. Część psychologów i badaczy skłania się wręcz do wniosków, że agresja to impuls, który towarzyszy ludzkości od zawsze i jest odruchem naturalnym. W tym ujęciu nawet dzieci przejawiają zachowania agresywne, na przykład na placu zabaw, podczas obsypywania piaskiem innych dzieci. Agresja jest nie tylko atakiem fizycznym. Ośmieszanie, dokuczanie, przezywanie i inne okrutne zachowania u dzieci też są związane właśnie z agresją.

Nie tylko dzieci przejawiają agresję. Przejawiają ją także dorośli. Agresja może dotyczyć też ludzi na wszystkich płaszczyznach – być skierowana do określonej grupy osób lub znajdować ujście w najróżniejszych sytuacjach. Agresja może pojawiać się też w obrębie rodziny.

Agresja może być skierowana zewnętrznie, czyli w stronę innych osób. Może również przyjąć kierunek wewnętrzny – wtedy dana osoba celowo krzywdzi samą siebie.

Agresja w rodzinie to zjawisko niszczące więzi międzyludzkie i powodujące rozpad tej podstawowej komórki społecznej. Rodziny, w których jest problem z agresją mają problem z poczuciem bezpieczeństwa, a członkowie rodziny, którzy doświadczają agresji mogą czuć żal, rozgoryczenie, złość i poczucie bezsilności.

Agresja w rodzinie może przyjmować wiele form. To mogą być dorośli prowadzący nieustanne kłótnie i urządzający awantury na każdym kroku. Gdy takie zachowania staną się normą, a konflikty będą czymś zwyczajnym w obrębie danej rodziny całe zjawisko może wyewoluować w przemoc. To może być przemoc werbalna – poniżanie, ośmieszanie, ironiczne docinki na każdym kroku, podkopywanie poczucia własnej wartości, wyzwiska czy groźby. To może być też przemoc fizyczna – przemoc fizyczna w rodzinach to, niestety, nadal spotykana forma przemocy domowej. Przemoc może przyjąć też formę przemocy emocjonalnej. Wtedy zachowania agresywne objawiają się w wykorzystywaniu więzi, które łączą dane osoby – wszelkiego rodzaju szantaże emocjonalne, łącznie z groźbą pozbawienia życia siebie samego są w takim przypadku często używane przez agresora.

Czasami trudno jest zauważyć schematy przemocy w swojej rodzinie. Dzieci, które nie mają wzorca tego, jak wygląda prawidłowa, zdrowa rodzina, będą przyjmować zastany stan rzeczy jako coś jak najbardziej oczywistego i w przyszłości same mogą powielać te same schematy, przez co spirala agresji i przemocy będzie nakręcać się coraz bardziej.

Agresja wobec dziecka

Agresja wobec dziecka jest o tyle okrutna i dotkliwa, że dziecko nie może się bronić. Ma bardzo mało możliwości do obrony, gdy agresorem jest osoba dorosła i jej najbliższa. Dziecko może przyjmować sytuację jako całkowicie zwyczajną i nie widzieć możliwości wyjścia z sytuacji. Nierzadko boi się i wstydzi poprosić o pomoc, może też nie do końca rozumieć, że pewne zachowania, które są przejawiane względem niego, są właśnie agresją, a więc czymś, co absolutnie nie powinno mieć miejsca.

Dziecko, którego najbliższe otoczenie przejawia wobec niego agresję może być wycofane, izolować się od ludzi i czuć dręczące poczucie winy, a także narastającej złości na sytuację. To może spowodować, że samo stanie się agresorem dla kogoś, kogo uzna za słabszego w swoim otoczeniu. Na własnym przykładzie uczy się bowiem, że osoba silniejsza może ze słabszą zrobić cokolwiek. Dziecko jest też uzależnione od agresora – agresywny ojciec nadal jest ojcem, który utrzymuje, karmi i daje dach nad głową. Dziecko nie potrafi zauważyć schematu niewłaściwych zachowań agresywnego rodzica i tkwi w przekonaniu, że tak już musi być. Dziecko może więc z biegiem czasu zacząć czuć się coraz gorsze, czuć, że nie zasługuje na miłość rodzica i to wszystko jego wina, bo gdyby było inne, wszystko byłoby dobrze.

Nie pomaga też świadomość tego, że drugi z rodziców, nawet jeśli nie krzywdzi bezpośrednio, to nie staje w obronie – a to częsta sytuacja w domach, w których jest problem przemocy domowej. Dziecko widzi więc, że drugi z rodziców daje milczącą zgodę na tego typu zachowania i jeszcze bardziej utwierdza się w przekonaniu, że nie jest godne ani miłości, ani wsparcia, ani obrony. Czuje się pozostawione samo sobie i jeszcze bardziej osamotnione. Tym bardziej też wpada w poczucie winy.

Agresja wobec partnera

Agresja wobec partnera to też częsty problem w rodzinach. Nadal jeszcze bywa bagatelizowany – zwłaszcza w bardzo tradycyjnych, konserwatywnych środowiskach – a sami agresorzy też potrafią się bardzo dobrze kryć i dla innych ludzi potrafią być naprawdę bardzo mili i życzliwi.

Przemoc wobec partnera może przyjmować najróżniejsze formy. Może wyrażać się nie tylko w biciu, ale też w bagatelizowaniu osiągnięć, ośmieszaniu czy wyzwiskach. Agresja może też w końcu przyjąć formę przemocy ekonomicznej – sytuacji, gdy jeden z partnerów ma pełną władzę nad domowymi finansami i wydziela tylko pieniądze drugiemu z partnerów. Nierzadko w ilościach zbyt małych, by wystarczyło na jego potrzeby. Jeszcze nie tak dawno temu była to typowa sytuacja kobiet, które tradycyjnie przypisane były do prowadzenia domu, a nie do pracy zarobkowej. Taka przemoc bywa bardzo często usprawiedliwiana – agresor tłumaczy, że to on zarabia, pieniądze należą do niego, więc on decyduje. A pozbawiona pieniędzy i nierzadko możliwości ich zarobienia ofiara nie bardzo ma możliwość wydostać się z tej sytuacji.

Wyjątkowo okrutną formą przemocy jest też ta seksualna. Ponownie, jeszcze wcale nie tak dawno temu, gwałty małżeńskie nie były w ogóle uważane za gwałty – seks małżeński postrzegany był bowiem jako obowiązek, który musi zostać spełniony. Ta forma przemocy bardzo mocno i negatywnie odbija się na psychice ofiary, a piętno nierzadko zostaje już na całe życie. Osoba doświadczająca przemocy seksualnej ze strony partnera czuje wstyd, ból i ogromne upokorzenie. Dlatego ta forma przemocy nader często trzymana jest przez ofiarę w najgłębszej tajemnicy przed światem.

Agresor to bardzo często osoba niedojrzała moralnie, duchowo czy psychicznie. Sama może wynieść z własnego domu i z własnych doświadczeń niewłaściwe wzorce, które mniej lub bardziej świadomie powiela. Agresorzy nierzadko zmagają się też z ogromnymi kompleksami i nie potrafią inaczej rozładowywać napięcia.

Jeśli w Twoim domu istnieje problem z agresją, możesz starać się go rozwiązać, ale pamiętaj – nie poradzisz sobie z tym samodzielnie. Tutaj przyda się pomoc osób z zewnątrz. Pamiętaj też, że przede wszystkim musisz zadbać o bezpieczeństwo swoje i dzieci. Jeśli czujesz, że Twoje dobro jest zagrożone, uciekaj i poszukaj pomocy. Jeśli chcesz ratować rodzinę, musisz najpierw zadbać o siebie. Agresor też musi zacząć zdawać sobie sprawę z tego, że jego zachowanie jest niewłaściwe. Nie da się pomóc komuś, kto tej pomocy nie chce.

Jeśli jesteś ofiarą przemocy, nie wstydź się szukać pomocy. Jeśli doświadczenia agresji w rodzinie oddziałują na Twoje życie, nie potrafisz uporać się ze swoimi problemami i czujesz, że nie bardzo panujesz nad swoim życiem czy emocjami – to też nie jest powód do wstydu. To zupełnie normalna reakcja. Pomocna może okazać się psychoterapia, która pozwoli Ci zacząć pracę nad sobą i rozpocząć nowy, lepszy, pozbawiony agresji rozdział w Twoim życiu.