Narcyzm

SPIS TREŚCI:

Narcyzm

Narcyzm może przejawiać się w różny sposób. Może być postrzegany jako zaburzenie osobowości lub – w łagodniejszym ujęciu – jako cecha osobowości danej osoby. Uważany jest za skomplikowany problem diagnostyczny, dokładnie tak samo jak inne typy zaburzeń osobowości.

Narcyzm to też pojęcie, które doskonale jest znane w psychologii. Na ogół jego początki można zauważyć już w okresie dorastania, choć warto zdawać sobie sprawę z tego, że w przypadku nastolatków pewne cechy, które są charakterystyczne dla narcyzów, mogą pojawiać się i znikać samoistnie.

Nadal nie ma danych, które określałyby precyzyjnie skalę występowania tego typu osobowości, jedna według dostępnych danych oszacowano, że na narcystyczne zaburzenia osobowości może cierpieć od 0,5% do 1% ludzkości.

Narcyzm nie jest zjawiskiem jednolitym – w psychologii wyróżnia się pięć jego rodzajów:

Narcyzm doskonały – w tym ujęciu jest to po prostu idealne i doskonałe postrzeganie samego siebie. W parze z tym idzie roszczeniowość i poczucie urazy, gdy coś idzie nie po myśli narcyza.
Narcyzm uroczy – ten narcyz ma w sobie mnóstwo charyzmy i uroku osobistego. Potrafi doskonale dogadywać się z ludźmi i zawsze tak nimi kierować, by stawiać się w centrum zainteresowania
Narcyz-wrażliwiec – najważniejsze dla tego typu narcyza jest to, by zawsze robić z siebie ofiarę, doskonale gra na emocjach innych ludzi i jest w stanie zrobić wiele, by wzbudzić ich litość
Narcyzm agresywny/sadystyczny – ten typ zrobi wszystko, by osiągnąć to, co chce. W tym celu sięga nawet po przemoc fizyczną i psychiczną, ma też skłonności władcze i chce dominować nad otoczeniem
Narcyzm elastyczny – osoba o takich skłonnościach jest doskonałym kłamcą i manipulatorem. Nigdy nie bierze odpowiedzialności za swoje czyny, a przy tym potrafi przybierać różne maski, by jak najlepiej dopasować się do otoczenia, by osiągnąć to, co chce.

Z narcyzmem można sobie poradzić – wymaga to jednak sporej ilości pracy. Najważniejszą rolę odgrywa tutaj psychoterapia. Najczęściej w tego typu zaburzeniach stosowana jest psychoterapia psychodynamiczna, ale w wielu sytuacjach także psychoterapia w nurcie poznawczo-behawioralnym potrafi być bardzo przydatna. Dla osób, które żyją w związkach z narcyzami lub tworzą z nimi rodzinę przydatna może okazać się terapia dla par lub rodzinna, by mogli nauczyć się obopólnego zrozumienia i mogli razem pracować nad lepszą przyszłością. Dobrze na narcyza może podziałać również psychoterapia grupowa.

Narcyzm przyczyny

Do tej pory w dalszym ciągu nie udało się określić dokładnie przyczyn pojawiania się narcyzmu. Istnieją jednak rozmaite teorie na ten temat. Najpopularniejszą jest ta, że narcyzm wykształca się poprzez połączenie kilku czynników: środowiskowych, genetycznych, a także problemów wychowawczych.

O udziale genów w tym procesie najlepiej świadczy fakt, że w grupie ryzyka znajdują się ludzie, którzy mieli w rodzinie narcyzów. Co jeszcze wpływa na narcyzm?

Przyczyny środowiskowe, czyli różne doświadczenia w życiu danego człowieka. Czasami może on się rozwinąć jako reakcja na różne traumatyczne wydarzenia, w tym też prześladowanie przez rówieśników w czasach szkolnych.

Kolejną grupą są czynniki związane z problemami wychowawczymi. Tutaj chodzi głównie o zachowanie rodziców, które może znajdować się na dwóch zupełnie różnych biegunach.

Skłonności narcystyczne mogą się wykształcić u osoby, która jako dziecko nie otrzymywała wystarczającej uwagi od rodziców, była ignorowana i nie dostała tyle miłości, ile potrzebuje.

Z drugiej strony jednak może on się objawić w sytuacji, gdy rodzice byli nadmiernie kontrolujący, nadopiekuńczy i nazbyt skupieni na wszystkim, co dziecka dotyczy. To dość skomplikowana zależność, bo narcyzmowi sprzyja naprawdę wiele czynników. Narażone są na niego dzieci nadmiernie krytykowane przez rodziców, jak i te, których rodzice nieustannie się zachwycali, na przykład jednym, szczególnym talentem dziecka – zdolnościami do rysowania czy talentem sportowym i wieloma innymi.

Narcyzm objawy

Wiesz już z jakiego powodu może się wykształcić narcyzm. Objawy to kolejna z kwestii, którą warto poznać. Dużo zależy od konkretnego rodzaju narcyzmu, ale można stworzyć listę objawów, które są charakterystyczne dla tego typu zaburzenia osobowości. Można tutaj wymienić:

Przekonanie o swojej wyjątkowości
Przekonanie o tym, że jest się jednostką wybitną na wielu polach
Skoncentrowanie wyłącznie na sobie
Poczucie wyższości nad osobami, zwłaszcza tymi o gorszej pozycji społecznej, słabiej wykształconych, czy mniej zamożnych
Problemy z empatią lub jej zupełny brak
Oczekiwanie że inni będą wykonywać polecenia narcyza i robić to, czego on od nich wymaga
Oczekiwanie ciągłego uwielbienia ze strony innych osób
Problemy z utrzymywaniem relacji międzyludzkich – dla narcyza wiele, nawet bardzo mało istotnych kwestii urasta do rangi problemu i obrazy najwyższej wagi
Brak zdolności do samokrytyki
Ogromne przewrażliwienie na swoim punkcie i bardzo złe znoszenie krytyki ze strony innych ludzi
Arogancja
Wyniosła postawa
Manipulowanie innymi ludźmi
Wykorzystywanie innych wyłącznie do własnych celów

Wszystkie te cechy uwzględnione są w amerykańskiej klasyfikacji psychiatrycznej DSM. W Polsce natomiast zgodnie z powszechnie stosowaną klasyfikacją ICD-10 zaburzenia natury narcystycznej nie zostały wyodrębione i nie stanowią nadal osobnej grupy zaburzeń, tylko łączone są z inną grupą – zwaną „innymi określonymi zaburzeniami osobowości”.

U osób z wykształconą osobowością narcystyczną istnieje też statystycznie większa szansa na to, że pojawi się szereg innych problemów i dolegliwości współtowarzyszących. Należą do nich między innymi:

Zaburzenia odżywiania
Zaburzenia depresyjne
Większa skłonność do nadużywania substancji psychoaktywnych
Choroba afektywna dwubiegunowa
Cechy charakterystyczne dla innych zaburzeń osobowości

Te zaburzenia i problemy mogą, lecz nie muszą pojawić u osobowości narcystycznej. Pojawiać się też mogą w różnym natężeniu.

Kim jest narcyz?

Kim jest narcyz? W ogólnym ujęciu to osoba cierpiąca na zaburzenia osobowości, które swoją nazwę wzięło od mitycznego Narcyza – młodego mężczyzny, który zakochał się we własnym odbiciu, co skończyło się jego śmiercią. Sama diagnostyka tego zaburzenia jest jednak dość skomplikowana.

Rozpoznawanie w dużej mierze oparte jest o zaobserwowanie i potwierdzenie występowania u danego człowieka cech osobowości, które są charakterystyczne dla tego zaburzenia. Diagnostyka opiera się też na testach osobowości. Bardzo ważne w toku ustalania konkretnej diagnozy jest zróżnicowanie osobowości narcystycznej od innych zaburzeń.

Konieczne jest też wykluczenie, że konkretne cechy i zachowania biorą się z powodu nadużywania środków psychoaktywnych lub są objawem choroby psychicznej.

Narcyz to osoba, która dotknięta jest zaburzeniami osobowości, ale nie jest chora, bo narcyzm nie jest chorobą jako taką.

Sama terapia – oparta głównie na psychoterapii, bowiem nie istnieją leki farmakologiczne na narcyzm – bywa też bardzo utrudniona. Wszystko dlatego, że narcyz rzadko uważa, że jest mu w ogóle potrzebna, bo nie widzi problemu w sobie – postrzega się bowiem jako jednostkę wybitną i idealną, a nie taką, która ma problemy.

Z narcyzmem można jednak stworzyć związek i potrzebuje on wsparcia bliskich osób – jest to zadanie trudne, wymagające wiele pracy i zrozumienia, a nierzadko też pomocy ze strony profesjonalistów, ale można mu podołać i pomóc narcyzowi poradzić sobie z problemami, których początkowo sobie nawet nie uświadamia.

Dodaj komentarz Anuluj pisanie odpowiedzi

Artykuł został merytorycznie zweryfikowany przez:

Monika Perkowska

Psycholog, Psychoterapeuta

Na stronie internetowej Psychoterapiacotam.pl, przykładamy wagę do udostępniania jedynie sprawdzonych, rzetelnych informacji dotyczących objawów i profilaktyki chorób, ponieważ jesteśmy przekonani, że rozwijanie świadomości i wiedzy w tej dziedzinie wspomoże długotrwałe utrzymanie zdrowia. Należy jednak zwrócić uwagę, że ten artykuł nie jest poradą lekarską i nie może zastąpić diagnostyki ani konsultacji z lekarzem lub specjalistą psychologiem psychoterapeutą.