Współuzależnienie – jak się objawia, jak rozpoznać i leczyć

Tak, jak życie osoby uzależnionej kręci się wokół substancji, którą zażywa, tak życie osoby współuzależnionej kręci się wokół osoby uzależnionej, co powoduje zapominanie o własnych potrzebach.

Z moich doświadczeń pracy w Ośrodku, jak i gabinecie wynika, iż życie z osobą borykającą się z problemem uzależnienia wpływa na całą rodzinę. Każdy z członków rodziny przystosowuje się do tej sytuacji na swój sposób i w różny sposób radzi sobie z emocjami lęku, strachu, niepewności, bezsilności. Rodzice/partnerzy usprawiedliwiają, szukają powodów, przyczyn uzależnienia. Podczas sesji padają zdania: „To dobre dziecko, tylko to jego nowe towarzystwo… Gdyby nie oni, ona by nie brała”, „Mąż ma taką stresującą pracę, więc nic dziwnego, że po pracy pije. Wiem, że ma problem, ale jak nie wypije, to jest jeszcze gorzej, wiec sama mu nalewam. Pije i idzie spać, a my mamy spokój w domu”, „Moje dziecko na pewno nie zażywa narkotyków, jest na to za mądre, inni tak, ale on nie. Wierzę w to. To, co znalazłam, jest na pewno jego kolegów. Mówił, że tylko przechowuje, bo go o to prosili”, „Ma 14 lat i wyrzucił mnie z pokoju, wyzywał, ale to taki wiek, dorasta.”

Fazy i etapy wchodzenia we współuzależnienie:

1. Bezskuteczne interwencje i doszukiwanie się powodów powstawania nałogu bliskiej osoby.

2. Izolacja rodziny od otocznia, ukrywanie problemów i koncentrowanie się na utrzymaniu rodziny w całości za wszelką cenę.

3. Kontrolowanie nałogu i zachowań osoby uzależnionej.

4. Poddanie się czyli pogodzenie się z patologiczną sytuacją. (za Biblioteka Profilaktyki -8, 2007)

Często jest tak, że żyjąc z osobą uzależnioną członkowie rodziny przystosowują się do destrukcyjnych zachowań i sami zachowują się destrukcyjnie wobec siebie i osoby uzależnionej.

Jeśli chcesz, aby osoba uzależniona przestała brać/pić/grać, najpierw musisz przyjrzeć się temu, co działa, a co nie działa w twoim systemie rodzinnym.

Terapia pozwala zrozumieć, co się dzieje, dlaczego ciągle powielasz błędne zachowania oraz uczy, jak możesz to przerwać.

Z mojego doświadczenia terapeutycznego wynika, że najszybsza i najbardziej widoczna zmiana w zachowaniu dziecka oraz jego chęć leczenia i bycia trzeźwym następowała u nastolatków, których bliscy również uczęszczali na terapię czy grupy wsparcia dla współuzależnionych. „Moja mama przestała palić papierosy. Widzę, że zależy jej na mnie i stara się. Ja też będę się starała, żeby nie wrócić do narkotyków i wytrwać podczas terapii.”, „Rodzice pozbyli się alkoholu i postanowili, że w naszym domu nie będzie się piło. Oni też, nawet na urodzinach, uwierzy Pani?”. Są to nieliczne przypadki, ale zawsze cieszą i motywują.

Dlaczego warto podjąć terapię jako rodzic/partner osoby uzależnionej:

• Możesz pozyskać wiedzę na temat uzależnienia bliskiej ci osoby oraz możliwości udzielenia jej oraz sobie pomocy. Wiedza, którą zdobędziesz, pozwoli ci spojrzeć na sytuację z dystansem i odnaleźć najlepsze rozwiązanie. Istotna jest tu zasada: „Jeśli coś działa, rób tego więcej”.

• Podczas sesji będziesz mogła/mógł dowiedzieć się, które zachowania twojego dziecka /partnera są skutkiem jego uzależniania oraz dlaczego osoba uzależniona zachowuje się tak autodestrukcyjnie.

• Dowiesz się, na co masz, a na co nie masz wpływu.

• Dowiesz się, w jaki sposób rozmawiać z osobą uzależnioną, aby motywować ją do podjęcia terapii.

• Dowiesz się, jak wspierać osobę uzależnioną w trzeźwości.

Często rodzice lub partnerzy osób uzależnionych pytają, co to jest współuzależnienie, czym się objawia i czy to się leczy.

Współuzależnienie jest to utrwalona forma funkcjonowania w trudnej, niszczącej i długotrwałej sytuacji związanej z patologicznymi zachowaniami osoby bliskiej.

Poniżej przedstawiam zdania charakterystyczne dla sytuacji osoby współuzależnionej, objawy współuzależnienia trudniej dostrzec i nie są tak widoczne jak u osoby uzależnionej. Sprawdź, czy pasują one do ciebie, twoich uczuć i doświadczeń:

• Rodzina, znajomi nie wiedzą, co tak naprawdę dzieje się w moim domu.

• Nie mogę skupić się na pracy.

• Nie mówię nikomu o tym, że moje dziecko berze lub mąż/żona/partner pije, że dochodzi do awantur, a gdy ktoś pyta, kłamię, szukam wymówek, usprawiedliwień.

• Odcinam się emocjonalnie od tego, co się dzieje, od emocji, które czuję (złość, smutek, żal, wstyd, bezsilność, bezradność, osamotnienie).

• Nie rozmawiam z domownikami o uzależnieniu dziecka, piciu męża/żony.

• Mam huśtawki emocjonalne, czuję chaos, zamęt uczuciowy, poczucie winy i wstydu.

• Czuję się zależna/y emocjonalnie od bliskiej mi osoby, która jest uzależniona.

• Myślę i martwię się za osobę uzależnioną – jej problemy stają się moimi problemami.

• Słyszę „To przez ciebie piję.”, „Jesteś beznadziejną matką, przez ciebie biorę.”, „Jak byście się nie rozwiedli, to bym nie brał.”.

• Jest stosowana wobec mnie przemoc fizyczna, psychiczna (wyzywanie, poniżanie, popychanie, szarpanie).

• Kontroluję osobę uzależnioną – sprawdzam jej rzeczy, wącham, przeglądam telefon, podsłuchuję rozmowy , śledzę.

• Wymuszam obietnice: „Przyrzeknij mi, że to ostatni raz.”, „Jak nie przestaniesz pić/brać to….”, po czym nadal dajesz kolejne szanse.

• Cała moja uwaga jest skupiona na osobie uzależnionej, podporządkowuję jej życie: „Nie wyjadę na wakacje.”, „Czekam na jej powrót w nocy.”

• Czuję się lekceważona.

• Odczuwam stany depresyjne, apatie, niechęć, brak radości w życiu.

• Pojawiły się zaburzenia snu.

• Zaczęłam/zacząłem zażywać leki uspokajające, nasenne, sięgać po alkohol, papierosy.

• Pojawiły się dolegliwości psychosomatyczne, ból głowy, brzucha, nerwica, zaburzenia odżywienia (brak apetytu lub zajadanie stresu).

Jeśli powyższe zdania pasują do ciebie, opisują to, jak się czujesz, nie czekaj. Jak najszybciej zgłoś się na konsultację, aby uzyskać pomoc i wsparcie. Terapia uzależnień pozwoli ci odzyskać stabilność emocjonalną, spojrzeć realnie na sytuację oraz podejmować adekwatne działania. Pamiętaj, nie masz wpływu na to, czy twój partner pije czy nie, czy twoje dziecko sięgnie po narkotyki czy nie. Masz wpływ na siebie i swoje postawy względem osoby uzależnionej. Twoja zmiana będzie wymuszała zmianę w drugiej osobie.