Co to jest schizofrenia i jak ją rozpoznać? Życie codzienne i leczenie

Co to jest schizofrenia?

Warto zacząć od samych podstaw, by dogłębnie zrozumieć problem. Co to jest schizofrenia? To przewlekła choroba psychiczna, którą należy leczyć – a im wcześniej choroba zostanie poprawnie zdiagnozowana i im wcześniej rozpocznie się leczenie, tym lepiej.

Samo słowo „schizofrenia” ma grecki źródłosłów – pochodzi bowiem od słów „schizein”, które oznacza „rozszczepić” oraz „phren”, czyli „umysł”. Myli się jednak każdy, kto uważa, że schizofrenia to rozszczepienie jaźni, zwane potoczne „rozdwojeniem osobowości”. Nie taka jest idea tej choroby Chodzi bardziej o rozszczepienie pomiędzy tym, co się robi, myśli i czuje.

W ten sposób dochodzi do rozpadu osobowości i problemów z codziennym funkcjonowaniem. Osoba chora nie jest w stanie realistycznie ocenić ani siebie, ani najbliższego otoczenia, ani rzeczywistości, która ją otacza. Z tego powodu schizofrenik coraz bardziej ucieka od realnego świata i zaczyna żyć w swoim własnym, z dala od ludzi i wszystkiego, co go otacza.

Najczęściej na chorobę narażeni są ludzie młodzi – ponad połowa osób zapada na nią przed ukończeniem trzydziestego roku życia. Mężczyźni i kobiety mają równe szanse na zachorowanie – płeć nie odgrywa tutaj żadnej roli. Za to ryzyko zachorowania na schizofrenię wynosi około jeden procent.

Przyczyny schizofrenii

Nie udało się jeszcze jednoznacznie wskazać, jakie są przyczyny schizofrenii. Osoby, które zajmują się tą osobą wskazują na czynniki:

• Genetyczne – jeśli u jednego z rodziców lub u rodzeństwa zdiagnozowano schizofrenię to szansa na zachorowanie na nią wzrasta kolejno do sześciu i do dziewięciu procent. Z kolei jeśli oboje rodziców dotkniętych jest tą chorobą, szansa na to, że dziecko też zachoruje na schizofrenię to aż czterdzieści sześć procent.

• Biologiczne – choroby somatyczne, problemy z ciążą, problemy z porodem, niedotlenienie mózgu

• Psychologiczne – życie pod ciągłym stresem, nadmierne obciążanie psychiki, traumatyczne wydarzenia, których się było świadkiem lub uczestnikiem – to wszystko wpływa na umysł i może doprowadzić do rozwoju choroby.

• Środowiskowe – środowisko ma wpływ na ludzi i ich kształtuje. Ta przyczyna ma wpływ głównie na osoby, które z racji środowiska, w którym się wychowują i predyspozycji rodzinnych mają szansę na rozwój choroby

• Społeczne – schizofrenia może wykształcić się na skutek traumatycznych przeżyć lub sposobu wychowania w dzieciństwie – które kształtuje umysł i wpływa na niego także w życiu dorosłym.

Pamiętaj, że choć czynniki genetyczne mają duże znaczenie, nie zawsze są one głównymi winnymi całej sytuacji. Dlatego nawet jeśli w Twojej rodzinie był ktoś chory na schizofrenię, nie musi to oznaczać, że to przez niego właśnie choroba dotknęła Ciebie lub kolejną bliską Ci osobę. Na rozwój schizofrenii ma wpływ też szereg innych czynników, na które nie zawsze ma się wpływ. Nie da się dokładnie i z całą pewnością wskazać dlaczego u kogoś rozwija się schizofrenia – przyczyny takiego stanu rzeczy mogą być bardzo złożone. Zależą też od indywidualnych predyspozycji danego człowieka.

Schizofrenia-objawy

Nie da się tak do końca stwierdzić skąd konkretnie bierze się schizofrenia. Objawy natomiast można zauważyć stosunkowo szybko. Najczęściej pierwsze objawy świadczące o rozwijającej chorobie zgłaszane są przez rodzinę, przyjaciół i najbliższe otoczenie osoby chorej.

Dzieje się tak dlatego, że osoba chora nie jest w stanie uświadomić sobie swojej choroby. Będzie zaprzeczać jej objawom, nic nie zauważać lub uważać to za atak wymierzony w jej kierunku. Uważa, że ludzie, którzy zauważają niepokojące objawy chcą zniszczyć to, co dla niego jest oczywiste i bardzo ważne.

Jakie są objawy schizofrenii? Jest ich naprawdę sporo. Żeby jednak mówić o rozwoju tej choroby, przede wszystkim muszą pojawić się objawy podstawowe, które utrzymują się przez okres minimum jednego miesiąca. Objawami podstawowymi są:

• Zaburzenia afektu – emocje stają się coraz bardziej sztywne i płytkie, wachlarz emocji jest też coraz bardziej ubogi.

• Zaburzenia asocjacji – zaburzenia myślenia. Spowodowane one są przez rozluźnianie się procesu kojarzenia rzeczy ze sobą.

• Autyzm – osoba ze schizofrenią staje się coraz bardziej zainteresowana własnym, wewnętrznym światem. Otoczenie coraz mniej ją rozumie, a sama osoba chora skupia się na swoich przeżyciach, odczuciach i wyobrażeniach, które pochłaniają ją w całości

• Ambiwalencja – odczuwanie, myślenie i przeżywanie nie są przeżywane w sposób jednorodny

To niestety nie wszystkie objawy schizofrenii. Jest ich o wiele więcej. W tym te, które najbardziej kojarzone są z tą chorobą, a przy tym wzbudzają największe przerażenie wśród ludzi. Są to:

• Zaburzenia pamięci

• Urojenia

• Omamy, które oddziałują na wszystkie zmysły – węch, słuch, wzrok, czucie czy smak

• Własne przeżycia przypisywane są ludziom z otoczenia osoby chorej

Same objawy bywają przez lekarzy i naukowców zajmujących się tą chorobą klasyfikowane jeszcze inaczej. W tym ujęciu wyróżnia się:

• Zaburzenia poznawcze – osoba chora ma coraz większe problemy z zapamiętywaniem czy kojarzeniem faktu. Pojawiają się też problemy z inteligencją. Dla schizofrenika planowanie swojego czasu to bardzo trudne zadanie – nie tylko nie pamięta, co robił wcześniej, ale też nie pamięta czym powinien się zająć. Samo załatwianie spraw codziennych potrafi być dla niego ogromnym wyzwaniem, któremu często nie jest w stanie sprostać bez pomocy.

• Dezorganizację psychiczną – osoba chora staje się coraz bardziej chaotyczna, a jej zachowanie, wykonywane gesty i czyny nie są adekwatne do rozgrywającej się sytuacji. Dzieje się tak z bardzo prostego powodu: schizofrenik ma poważne problemy ze zrozumieniem i właściwym zinterpretowaniem padających słów, czy rozgrywających się przed jego oczami wydarzeń. Nie jest w stanie zrozumieć, co się koło niego dzieje – dotyczy to też słów wypowiadanych przez innych ludzi i czynów, które są przez nich podejmowane

• Zaburzenia afektu – to jest powiązane z omamami, których doświadcza osoba chora. Uczucia te nie odnoszą się do tego, co się dzieje wokół osoby chorej i są nieadekwatne do sytuacji. Osoba dotknięta schizofrenią może śmiać się podczas wydarzeń smutnych i poważnych, a także rozpaczać podczas tych wesołych i radosnych. Te wszystkie zaburzenia nastroju mogą doprowadzić do braku zadowolenia z życia czy uczucia silnego smutku. Może też dojść do wykształcenia popsychotycznej. Ta z kolei może doprowadzić nawet do myśli samobójczych i podejmowania prób samobójczych.

• Objawy negatywne – tutaj osoba chora coraz bardziej traci zainteresowanie światem zewnętrznym. Przestaje utrzymywać kontakty z innymi ludźmi, traci zainteresowanie rzeczami, które sprawiały mu mnóstwo radości, wycofuje się z życia – także zawodowego, przestaje się też interesować własną edukacją. Coraz mniej rozumie ludzi i świat, który go otacza. Coraz trudniej mu też nawiązać porozumienie z innymi. Pojawiają się powolne ruchy, apatia, bierność, własna wola zostaje ograniczona lub zanika, człowiek chory może być też kompletnie bezczynny, stracić umiejętność odczuwania przyjemności czy umiejętność okazywania uczuć w sposób spontaniczny.

• Objawy pozytywne – to inaczej urojenia i omamy, które wpływają na to, jak dany człowiek zaczyna postrzegać otaczający go świat. Osoba chora interpretuje sytuacje inaczej, widzi też i słyszy rzeczy, których nie ma, ale jest też całkowicie przekonana, że świat, w którym żyje, świat wykreowany w jej umyśle przez chorobę jest tym prawdziwym. Nie daje się przekonać, że jest inaczej i wymyśla kolejne powody i argumenty, dlaczego to otoczenie żyje w błędzie.

Same omamy i urojenia też można podzielić na rodzaje. Wśród omamów są to:

• Pseudohalucynacje – to klasyczny objaw schizofrenii, coś z czym ta choroba jest bardzo mocno kojarzona. Osoba chora słyszy głosy wewnątrz swojej głowy i rozmawia z nimi.

• Omamy słuchowe – tutaj osoba chora również słyszy głosy, których nie ma. Są to pojedyncze słowa, jak i całe, rozbudowane dialogi. Mogą to być głosy męskie i żeńskie, które brzmią jak należące do różnych osób w różnym wieku. Takie głosy mogą nawet nakazywać zrobienie czegoś osobie chorej, dlatego mogą być bardzo niebezpieczne – zwłaszcza jeśli namawiają do zrobienia krzywdy sobie lub komuś z otoczenia osoby chorej. Poza głosami, osoba chora jest w stanie usłyszeć też różnego rodzaju dźwięki, których w rzeczywistości nie ma – stukanie, pukanie, uderzanie, szuranie, kroki – całe spektrum dźwięków, które są w stanie spowodować wiele nieprzyjemnych emocji.

A wśród urojeń występują:

• Urojenia prześladowcze – schizofrenik jest przekonany, że jego otoczenie źle mu życzy i chce go skrzywdzić. Jest w stanie oskarżać o to obcych ludzi, ale też osoby z najbliższego otoczenia, w tym członków rodziny. Ciągle mu się wydaje, że jest ofiarą szyderstw i ataków na swoje życie

• Urojenia oddziaływania – osoba chora jest przekonana, że nie panuje nad swoim ciałem i umysłem, bo dostał się pod kontrolę osób trzecich lub za jego działania oddziałują jakieś rzeczy.

• Urojenia ksobne – osobie chorej wydaje się, że ciągle ktoś ją obserwuje, pozostaje pod stałym nadzorem osób trzecich, a przy tym jest obiektem rozmów i obgadywania

• Urojenia odsłonięcia – w tym przypadku osoba ma wrażenie, że jej myśli nie są prywatne, bo ludzie z otoczenia potrafią je odczytać i przekazać dalej. Czuje się całkowicie odsłonięty i zagrożony, a także całkowicie pozbawiony prywatności.

Schizofrenia to choroba złożona i przewlekła. Upośledza codzienne funkcjonowanie i nie pozwala osobie chorej na prawidłowe odbieranie otaczającego ją świata. Może być też groźna dla życia i zdrowia, dlatego tak ważne jest jej prawidłowe zdiagnozowanie i podjęcie procesu leczenia.

Schizofrenia-leczenie

Leczenie schizofrenii to proces długotrwały i złożony. Ogromną rolę w nim odgrywa również wsparcie osób z najbliższego otoczenia osoby chorej. Zwłaszcza że choroba nie pozwala choremu zauważyć, że dzieje się z nim coś złego, bo zaburzone jest jego postrzeganie rzeczywistości, a także siebie samego. Jak leczona jest schizofrenia?

Leczenie w tym przypadku nie może obyć się bez farmakoterapii. Osoba chora musi przyjmować leki, które pozwolą jej na uspokojenie objawów i wyciszenie choroby. To bardzo ważne i nie wolno tego lekceważyć. Jednak w przypadku leczenia schizofrenii należy podejść do sprawy w sposób dużo bardziej kompleksowy.

Nie należy bowiem zapominać o ogromnej roli psychoterapii, terapii zajęciowej, a także psychoedukacji. One wszystkie mają ogromny wpływ na osobę chorą i pozwalają jej radzić sobie z chorobą.

Psychoedukacja pozwala zdobyć wiedzę na temat choroby i oswoić się z nią – to bardzo ważne, bo schizofrenia ciągle jeszcze bywa wstydliwym tematem tabu, budzi lęk i niezrozumienie. W ramach psychoedukacji też osoby chore, a także ich rodziny uczą się rozpoznawać nawroty choroby, a także określać czy objawy uległy pogorszeniu. To jednak tylko mały wycinek tego, co przynosi psychoedukacja w schizofrenii.

Pozwala ona też na poznanie dogłębnie konkretnego przypadku schizofrenii u danego człowieka. To ważne, bo dzięki temu można nauczyć się rozpoznawać w jakich okolicznościach choroba nawraca lub pogarsza się, co z kolei pozwala przygotować się na tę sytuację. Dzięki temu można opracowywać plany działania, by jak najbardziej zminimalizować negatywny wpływ choroby na chorego i jego otoczenie.

W ramach psychoedukacji prowadzone są też spotkania rodzin osób chorych, by mogły one wymienić się wzajemnymi doświadczeniami, radzić się siebie nawzajem i wspierać w radzeniu sobie z konsekwencjami tej choroby.

Terapia zajęciowa z kolei pozwala na powrót osoby chorej do społeczeństwa. Stosowane są różne metody i praktyki działania. Zawsze jednak będą one dopasowane do aktualnego stanu psychicznego pacjenta. Podczas terapii zajęciowej osoba chora może uczyć się na nowo umiejętności, które odebrała jej choroba – w tym nawiązywania kontaktów z innymi ludźmi i powrotu do samodzielnego funkcjonowania. Taka terapia pomaga w przełamywaniu wycofywania się osoby chorej do swojego wewnętrznego świata. Podczas jej trwania osoba chora na nowo zaczyna rozumieć jak ważna jest higiena czy dbanie o siebie, jest też uczona powrotu do codziennych zadań i zachęcana do ich wykonywania – zakupy, przygotowywanie posiłków, sprzątanie. Z biegiem czasu może też nabywać nowe umiejętności, które pozwolą jej znowu odnaleźć się na rynku pracy – podczas terapii zajęciowej może nauczyć się na przykład obsługi komputera czy nowych programów graficznych, a także znaleźć nowe hobby. Wszystko to nastawione jest na powrót do zwyczajnego funkcjonowania w społeczeństwie.

Psychoterapia może pomóc nie tylko osobom chorym, ale też rodzinom. Początkowo osoby chore biorą udział w psychoterapii wspierającej, a gdy ich stan się poprawia, mogą rozpocząć terapię w nurcie poznawczo-behawioralnym. Terapia ma na celu pomóc osobie chorej zrozumieć, co się z nim dzieje i z jakiego powodu. To pozwala na zrozumienie mechanizmów funkcjonowania z chorobą.

Bardzo ważną rolę odgrywa też terapia rodzinna, która pomaga całym rodzinom, w których występuje problem schizofrenii. Taka rodzina musi na nowo nauczyć się rozumieć siebie i chorobę, która dotknęła ich rodzinę. Uczą się rozmawiać o swoich emocjach i lepiej rozumieć samych siebie i siebie nawzajem. Członkowie rodzin uczą się też, jak pomagać osobie chorej. Uregulowanie trybu życia, planowanie kolejnych czynności, zdrowy sen czy dawka ruchu mają duże znaczenie dla osoby chorej, ale potrzebuje ona w tym pomocy. Podczas terapii rodziny uczą się więcej na temat schizofrenii, co pozwala im reagować, gdy zauważą symptomy świadczące o nawrocie choroby.