Depresja u dzieci – jak w porę dostrzec pierwsze objawy?

Czym jest depresja?

Często mówi się o depresji w kontekście choroby cywilizacyjnej. Jednak tak dokładnie: czym jest depresja? To stan chorobowy, który charakteryzuje się przede wszystkim długotrwale obniżonym nastrojem. To jednak nie wszystko, bo do tego dochodzi szereg zaburzeń natury somatycznej i psychicznej.

Depresja jest chorobą przynależną do grona związanego z zaburzeniami nastroju. Może przebiegać na dwa sposoby: przyjąć formę przewlekłą, przy której następuje stałe obniżenie nastroju o podobnym natężeniu. Może też wystąpić w formie epizodycznej – wtedy dochodzi do pojawienia się epizodów depresyjnych o nasileniu lekkim, umiarkowanym bądź ciężkim. Epizody te przeplatane są okresem względnego spokoju i stabilizacji, przy których występuje także poprawienie stanu samopoczucia.

Objawy powiązane z depresją mogą też towarzyszyć innym problemom natury psychicznej i być, na przykład, obecne przy zaburzeniach lękowych, wtedy mowa o zaburzeniach depresyjno-lękowych. Mogą też objawić się jako reakcja organizmu na traumatyczne przeżycia – mowa wtedy o zaburzeniach natury adaptacyjnej.

Zagrożenie chorobą wśród najmłodszych

Depresja dotyka też dzieci. Choroba diagnozowana jest u 2% dzieci i równie często dotyka chłopców, jak i dziewczynki. Diagnozuje się ją też u 8% nastolatków – tutaj statystycznie częściej chorują dziewczęta. Te badania nie są jednak pełne – całkiem sporo przypadków depresji nadal jest niediagnozowanych. Szacuje się, że aż 20% nastolatków może borykać się z problemem depresji. Inne źródła mówią wręcz, że co 3 nastolatek cierpi z powodu jakichś objawów depresyjnych.

Taka duża rozbieżność w wynikach zależy od pojmowania depresji – niestety choroba nadal jest bardzo często ukrywana, uważana przez coś wstydliwego lub wręcz bagatelizowana.

Objawy depresji u dzieci – co powinno zwrócić Twoją uwagę?

W ogólnym rozumieniu można przyjąć, że depresja u dzieci i nastolatków objawia się bardzo podobnie do depresji u osób dorosłych. Nadal jednak można wyróżnić objawy, które częściej i silniej występują u dzieci, a także takie, które są dla tej grupy wiekowe całkowicie unikalne i bardzo charakterystyczne.

Przebieg depresji zależy też od wieku dziecka. Te najmłodsze często nie są w stanie wyjaśnić swoim opiekunom co im jest i jak się czują, mają też problem z opisaniem stanu emocjonalnego, w którym się znajdują. Tak małe dzieci bardzo często zgłaszają wtedy raczej niecharakterystyczne objawy.

Mówią o tym, że źle się czują, ale nie są w stanie określić źródła swojego stanu ani nawet wyjaśnić, czy coś je boli. Nie potrafią nawet określić, czy cierpienie którego doznają jest natury psychicznej czy fizycznej. Dlatego przy tak małych dzieciach najważniejsza jest ich obserwacja, by wiedzieć jak normalnie funkcjonują i jakie zachowanie nie odbiega u nich od normy.

Jak jeszcze przebiega depresja u dzieci?

Objawy, które powinny Cię zaniepokoić to:

• Poczucie ogólnego zniechęcenia i zmęczenia – dziecko może bardzo ograniczyć lub całkiem zarzucić te aktywności, które niegdyś sprawiały mu mnóstwo radości. Może chodzić o spotkania z rówieśnikami, zabawę, czy rozwijanie hobby. Niechęć i zmęczenie mogą jednak rozwinąć się też do takiego stopnia, że dziecko będzie zaniedbywać swoje codzienne obowiązki, a nawet zupełnie je porzuci. Może mieć problemy nie tylko z nauką czy trzymaniem porządku, na przykład w pokoju, ale też z wychodzeniem z domu w ogóle, chodzeniem do szkoły, czy nawet wstawaniem z łóżka, a w skrajnych przypadkach także z higieną osobistą.

• Ograniczenie lub całkowite zaniechanie życia towarzyskiego – dziecko zrywa kontakty, nie jest zainteresowane ich podtrzymywaniem i izoluje się od innych.

• Apatia, zobojętnienie, także całkowita utrata do odczuwania radości – dziecko obojętnie przyjmuje te wydarzenia, które niegdyś napawały go radością.

• Myślenie depresyjne – dziecko uważa, że nie ma sensu nic robić, bo to i tak nie ma sensu, nie chce też próbować nic robić, bo wychodzi z założenia, że i tak mu się nie uda. W parze z takim myśleniem idzie niska samoocena i bardzo pesymistyczne spojrzenie w przyszłość, ocenianie swoich szans czy rzeczywistości w sposób skrajnie negatywny.

• Nadwrażliwość na krytykę lub zwrócenie uwagi – dzieci zmagające się z depresją często reagują wybuchem przesadnej złości na zwrócenie im uwagi, nawet jeśli sprawa była bardzo błaha, a uwaga została skierowana w sposób bardzo delikatny.

• Płaczliwość, drażliwość, smutek i uczucie ciągłego przygnębienia – dzieci w depresji często reagują znacznie bardziej drażliwie niż dorośli, może bardzo łatwo wpaść w wielką złość lub równie wielką rozpacz. Dziecko może też wręcz ostentacyjnie manifestować swoją wrogość do świata i zachowywać się tak, by nikt nie miał ochoty na kontaktowanie się z nim.

• Ogólne poczucie bycia zbędnym i bezużytecznym dla wszystkich. Dziecko może mieć też tendencje do obwiniania się za wszystko – nawet za rzeczy, na które nie ma żadnego wpływu.

• Podejmowanie nieprzemyślanych, ryzykownych decyzji pod wpływem nagłego impulsu

• Szukanie ukojenia w nałogach – dziecko, by choć na chwilę oderwać się od problemów, które go dręczą, może szukać pocieszenia w alkoholu, dopalaczach czy narkotykach. W ten sposób chcą złagodzić uczucie smutku czy ciągłego strachu.

• Poczucie ciągłego lęku i wewnętrznego napięcia. Dziecku trudno jest wskazać powód lęku, jednak może on mu towarzyszyć w każdej sytuacji.

• Autoagresja – dziecko może zacząć się samookaleczać i umyślnie sprawiać sobie ból.

• Rezygnacja

• Myśli samobójcze – fantazje dotyczące śmierci, a także tworzenie realnych planów i przygotowań do śmierci. W skrajnych przypadkach może dojść też do prób samobójczych.

Depresji może też towarzyszyć szereg innych, mniej charakterystycznych objawów. W tym na przykład zaburzenia koncentracji, problemy ze snem, zaburzenia apetytu czy pobudzenie psychoruchowe.

Leczenie depresji u dzieci – co trzeba wiedzieć?

Jeśli podejrzewasz, że Twoje dziecko cierpi z powodu depresji, nie czekaj aż choroba się rozwinie. Leczenie depresji u dzieci to proces bardzo złożony i wymaga pełnej współpracy – wszyscy muszą pracować na to, by dziecko wyzdrowiało, bo nie poradzi sobie ono samo.

Za podstawowy model leczenia dzieci w depresji uważa się leczenie niefarmakologiczne, choć bywa ono wspierane leczeniem farmakologicznym.

W leczeniu niefarmakologicznym bardzo ważna jest psychoedukacja. To dzięki niej rodzice i dziecko mogą zrozumieć i oswoić depresję. Zrozumienie, że pewne mechanizmy zachowania powodowane są przez chorobę, poznanie w pełni jej objawów i zrozumienie, że depresja nie jest powodem do wstydu, jest bardzo ważne dla procesu leczenia. Gdy wiadomo z czym konkretnie należy się zmienić, łatwiej jest też podjąć działania, na przykład w sytuacji nasilenia objawów.

Psychoterapia w leczeniu depresji ma kluczowe znaczenie. Istnieją różne typy i metody psychoterapii. Dopasowanie ich do potrzeb dziecka pomoże skutecznie walczyć z chorobą. Psychoterapia może odbywać się w formie indywidualnej, grupowej lub rodzinnej. W przypadku dziecka najlepsze efekty dają moduły łączone – dziecko może spotykać się na terapii indywidualnej z psychoterapeutą doświadczonym w pracy z młodszymi pacjentami, by nauczyć się otwierać i adresować swoje problemy. Dla dziecka jednak bardzo ważna jest też terapia rodzinna, bo to najbliższe środowisko dziecka i to właśnie w obrębie rodziny funkcjonuje na co dzień.

Terapia rodzinna pozwoli wszystkim zrozumieć, że problemy dziecka nie pozostają bez wpływu na resztę rodziny i z drugiej strony – problemy i konflikty reszty członków rodziny, odbijają się na dziecku i jego stanie zdrowia. Psychoterapia rodzinna to droga, w którą – przy wsparciu terapeuty – wyrusza cała rodzina, by wspólnie wspierać się, walczyć z problemami i oczyszczać atmosferę wokół siebie. Zrozumienie pewnych mechanizmów działania pozwoli rodzinie rozwiązać dręczące ich problemy. Terapia rodzinna jest też niezbędna w przypadku młodszych dzieci.

Terapia grupowa natomiast może nieść wsparcie i pomoc dzieciom szkolnym i nastolatkom, którzy mają problemy z funkcjonowaniem w środowisku rówieśników i zmagają się z niską samooceną. Na terapii grupowej uda im się poznać osoby z podobnym bagażem doświadczeń, problemami czy spojrzeniem na świat. To najlepsza droga do zrozumienia, że dręczące dziecko problemy są też częścią życia innych ludzi i nie sprawia to, że dziecko jest gorsze czy inne.

Czasami do leczenia depresji stosowane są lekarstwa. Nie zapominaj jednak, że farmaceutyki nie są magicznymi pigułkami na rozwiązanie problemów, są raczej wsparciem przy psychoterapii, z której nie należy rezygnować.

Walcz z depresją dziecka! Poszukaj pomocy!

Jeśli obawiasz się, że Twoje dziecko ma depresję – nie musisz się o to obwiniać ani tego wstydzić. Ukrywanie problemu czy udawanie, że go nie ma to bardzo zły pomysł. Pamiętaj, że to właśnie Ty odpowiadasz za swoje dziecko.

Zgłoś się o pomoc do wykwalifikowanych psychoterapeutów – problemy Twojego dziecka i Twojej rodziny nie rozwiążą się jak za dotknięciem czarodziejskiej różdżki, nadal jednak zrobisz dobry krok w stronę wyzdrowienia.

Psychoterapia pozwoli Ci na zrozumienie jak działa depresja i co na nią wpływa, a także na spojrzenie na zachowanie Twojego dziecka z zupełnie nowej perspektywy. Terapia rodzinna pozwoli Ci nabrać nowego, świeżego spojrzenia na dręczące was problemy i przepracować je z korzyścią dla wszystkich.

Nie bój się, dobry terapeuta będzie z wami na każdym etapie tej drogi – nawet jeśli nie będzie ona miła, zawsze będziesz mieć wsparcie.

Depresja jest podstępną i niebezpieczną chorobą, ale możesz sobie z nią poradzić. Zwróć się o pomoc do wykwalifikowanego psychoterapeuty i wspólnie z dzieckiem rozpocznij walkę o lepszą przyszłość.