Sobota od 9:00 do 15:00
Fobia szkolna – przyczyny i objawy lęku przed szkołą. Jak pomóc dziecku?
Szkoła jest czymś, co nie ominie żadnego dziecka. Przedszkole, szkoła podstawowa, szkoła średnia – to normalne etapy rozwoju dziecka i coś, co po prostu musi przeżyć. Sporo dzieci lubi chodzić do szkoły, uczyć się i spędzać czas z przyjaciółmi. Są też dzieciaki, które nie lubią aspektu nauki w życiu szkolnym, ale ogólnie jakoś sobie radzą. Mogą potrzebować jedynie niewielkiej zachęty i pomocy w nauce.
Są też jednak dzieci, które są przerażone szkołą. Sama myśl o tym, że mają tam iść i spędzać wiele godzin je paraliżuje i doprowadza do wielu problemów zdrowotnych. To może być objaw fobii społecznej. Dowiedz się więcej na ten temat!
SPIS TREŚCI:
Czym jest fobia szkolna?
Fobia szkolna jest zaburzeniem lękowym należącym do kategorii fobii społecznych, które z kolei zaliczane są do zaburzeń nerwicowych. Potoczne określenie tego zaburzenia u dzieci to nerwica szkolna. Określenie to można interpretować jako zaburzenie lękowe przejawiające się objawami somatycznymi, a nie tylko fobią szkolną.
Objawy te mogą obejmować różne, zmieniające się skargi na dolegliwości somatyczne, które utrzymują się mimo leczenia. Fobia szkolna charakteryzuje się lękiem przed pójściem do szkoły lub przed pewnymi sytuacjami, które tam zachodzą, takimi jak interakcje społeczne z innymi uczniami lub wystąpienia przed klasą.
Lęk ten może prowadzić do zachowań unikających, takich jak wagary czy homeopatia. W ciężkich przypadkach fobia szkolna może mieć znaczący wpływ na wyniki w nauce i rozwój społeczny dziecka. Leczenie fobii szkolnej obejmuje zwykle poradnictwo psychologiczne i terapię behawioralną. W niektórych przypadkach mogą być także przepisane leki. Dzięki odpowiedniemu leczeniu większość dzieci cierpiących na fobię szkolną jest w stanie ostatecznie powrócić do szkoły i normalnego życia.
Niestety, fobia szkolna nadal nie jest jeszcze tak dobrze znana, jak być powinna. Nadal bywa bagatelizowana przez rodziców, a nawet przez nauczycieli. Dziecko, które nie chce chodzić do szkoły, często brane jest za leniwe, krnąbrne czy niegrzeczne. Dość często może też usłyszeć, że po prostu symuluje.
To wszystko może tylko pogorszyć sytuację. Dziecko, które cierpi na fobię społeczną czuje się już wystarczająco źle. A jeśli jego problemy są bagatelizowane, jeśli słyszy tylko złe komentarze na temat swojego zachowania – to wszystko może jeszcze bardziej obniżyć jego samoocenę, sprawić, że zamknie się w sobie i będzie żyło w ciągłym, narastającym stresie i poczuciu winy. Dlatego nie lekceważ szkolnych problemów Twojego dziecka. To wszystko może zaważyć na całej jego przyszłości.
Częstotliwość występowania fobii szkolnej
Fobia szkolna znana jest pod wieloma nazwami. Bywa określana jako nerwica szkolna, a także jako didaskaleinofobią lub skolionofobia. Wbrew temu, co może się wydawać, to wcale nie jest problem bardzo rzadki. Szacuje się, że na fobię społeczną może cierpieć aż pięć procent dzieci, które znajdują się w wieku szkolnym.
Szacunki te mogą być dodatkowo zaniżone, trudno tutaj o pełną precyzję. Sporo dzieci bowiem mogło nadal nie otrzymać tak potrzebnej, prawidłowej diagnozy. Ich stan zrzucany jest na karb lenistwa, trudnego charakteru i ogólnego złego zachowania. Fobia szkolna jest realnym, bardzo poważnym problemem. Nigdy tego nie lekceważ. Dziecko dotknięte fobią społeczną potrzebuje pomocy.
Przyczyny fobii szkolnej
Przyczyny fobii szkolnej mogą być bardzo różnorodne. To może być skomplikowana kwestia, w której bardzo trudno na pierwszy rzut oka wskazać palcem konkretne powody. Czasami są to rzeczy bardzo złożone i takie, na które składają się głębsze problemy – zarówno dziecka, jak i te problemy, które mają miejsce w samej rodzinie. W końcu dziecko nie żyje w społecznej próżni. Rodzina jest jego naturalnym środowiskiem bytowania.
Dziecko czerpie wzorce z rodziny. A jeśli nie są to wzorce zdrowe i właściwe, dziecko też je przyswoi. W końcu nie ma innego porównania. Dzieci obserwują swoje najbliższe otoczenie i naśladują zachowanie swoich rodziców. Dlatego nierzadko żeby pomóc dziecku z fobią społeczną, trzeba przepracować problemy rodzinne, które narastały i oddziaływały negatywnie na dziecko i innych członków rodziny.
No dobrze, wszystko to ma, oczywiście, ogromne znaczenie. Jednak jakie mogą być konkretne przyczyny tego, że dziecko zaczyna cierpieć z powodu fobii szkolnej?
Lęk społeczny dziecka
O fobii szkolnej nie można mówić, pomijając temat lęku społecznego u dziecka. Fobia szkolna może być następstwem właśnie lęku społecznego. Lęk ten u dzieci rozwija się jeszcze przed szóstym rokiem życia – choć pod wpływem różnych wydarzeń w życiu dziecka, może rozwinąć się też później. Dziecko, które cierpi z powodu fobii społecznej może mieć dobre, wręcz świetne stosunki z rodziną i najbliższymi, których widuje często w domu. Jednak osoby, które są poza tym wewnętrznym kręgiem budzą niepokój i strach w dziecku. Dziecko ma obniżone kompetencje społeczne, przez co w tej kwestii odstaje na tle swoich rówieśników.
Nowe sytuacje społeczne, konieczność rozmowy z kimś, spędzania czasu z rówieśnikami czy w miejscach, w którym jest sporo innych osób, mogą powodować wybuchy płaczu dziecka, być źródłem ogromnego stresu i nieprzyjemnych objawów somatycznych. Dziecko może cierpieć z powodu bólu brzucha czy głowy, doświadczać duszności, drżenia głosu i rąk, czerwienienia czy zawrotów głowy. Strach i ogromne napięcie powodują, że dziecko coraz bardziej izoluje się od otoczenia. A to może się przełożyć bezpośrednio na rozwój fobii szkolnej czy przedszkolnej. Istota fobii szkolnej może bowiem dotyczyć również przedszkolaków.
Czasami trudno jest stwierdzić, czy dziecko cierpi z powodu fobii czy może jest po prostu nieśmiałe. Nieśmiałość też jest czymś, czym warto się zająć, by dziecko mogło odnajdować się w sytuacjach społecznych i potrafiło walczyć o siebie i wyznaczać granice w zdrowy, asertywny sposób. Jednak nieśmiałość i fobia społeczna to dwa zupełnie inne zjawiska.
W prawidłowym zdiagnozowaniu i nazwaniu problemu pomoże fachowa diagnoza psychologa dziecięcego.
Fobia społeczna nastolatków
Fobia szkolna to lęk przed uczęszczaniem do szkoły lub przebywaniem w sytuacjach związanych z nauką. Może ujawnić się na poziomie gimnazjum i szkoły średniej, późnego dzieciństwa i okresu dojrzewania. Szkoła jest nie tylko instytucją kształcącą rozwój intelektualny, ale ma także wpływ na rozwój społeczny.
Środowisko rówieśnicze, w sposób normatywny dla tych okresów rozwojowych, staje się ważnym elementem życia. Cechy osobowości i umiejętności społeczne stają się istotnym czynnikiem decydującym o satysfakcjonujących relacjach rówieśniczych. Fobia szkolna może negatywnie wpływać na wyniki w nauce i interakcje społeczne.
W tym okresie życia, gdy dziecko wchodzi w okres dojrzewania, zdanie rówieśników jest naprawdę bardzo ważne. Dlatego to właśnie ocena, którą wystawiają dziecku rówieśnicy może zaważyć na jego dalszym rozwoju psychospołecznym. Jeśli kontakty nastolatka z rówieśnikami są zaburzone, dziecko nie czuje się częścią grupy, jest wykluczone, pada ofiarą dyskryminacji czy prześladowania – mogą rozwinąć się u niego rozmaite problemy psychiczne. W tym właśnie fobia szkolna czy fobia społeczna, depresja, zaburzenia depresyjne, zaburzenia odżywiania i wiele innych problemów natury psychicznej i emocjonalnej.
Szkoła powinna kształtować młode umysły w jak najlepszy sposób – rozwój psychospołeczny i emocjonalny powinien przebiegać bezproblemowo. Jednak nie zawsze tak jest. Zdarza się przecież, że szkoła rozwija u dziecka lęk, niepewność, obniżać samoocenę i powodować wiele innych problemów. Szkoła może być też odpowiedzialna za ciągłe napięcie u dziecka, silne przeżywanie stresu, a także lęk przed krytyką, ośmieszeniem czy odrzuceniem.
Lęk separacyjny
Lęk separacyjny rozwija się u dzieci na etapie wczesnego dzieciństwa. Może zacząć się objawiać już w wieku dwóch lat, choć statystycznie najczęściej występuje najsilniej właśnie wtedy, gdy dziecko zaczyna chodzić do szkoły. Dziecko nie chce rozdzielać się z rodzicami, najczęściej najsilniejszy lęk budzi wizja rozstania z matką.
To coś więcej niż zwykły niepokój. To silny, paraliżujący lęk przed rozdzieleniem. Może doprowadzić nawet do wybuchu bardzo silnych, intensywnych ataków paniki. Nieprzepracowany lęk separacyjny może być bardzo poważną przyczyną z powodu której rozwinie się u dziecka fobia szkolna. Szkoła lub przedszkole bowiem będą się dziecku kojarzyć bardzo źle – ze stresem, porzuceniem i całym mnóstwem emocji, które są negatywne w odbiorze.
Przyczyną lęku separacyjnego mogą być z kolei rodzice. Zbyt kontrolujący, nadopiekuńczy lub tacy, którzy sami zmagają się z różnorodnymi zaburzeniami lękowymi.
Inne przyczyny
Istnieje też szereg innych przyczyn rozwoju fobii szkolnej u dziecka. Czasami za jej rozwój może odpowiadać fakt, że dziecko jest szkołą straszone. Szkoła może zacząć jawić mu się jako straszliwe miejsce, w którym przebywa się wyłącznie za karę. Straszenie dziecka szkołą może doprowadzić wyłącznie do problemów. Dlatego jeśli Twoje dziecko jest przez kogoś w taki sposób straszone, zareaguj i nie pozwól, by ktoś w ten sposób krzywdził Twoje dziecko.
Fobia szkolna może być też rezultatem zbyt wysokich wymagań stawianych przed dzieckiem. Dziecko może bać się, że nie jest w stanie im sprostać. Jeśli jest karane za gorsze wyniki w nauce, może to rozwinąć u niego wiele problemów psychicznych, a także obniżenie samooceny. Wymagania względem dziecka muszą być realistyczne. Zachęcaj dziecko do rozwoju swoich zainteresowań i pomagaj, jeśli ma problemy w nauce. Czasami taką silną, niezdrową presję może nakładać na siebie samo dziecko. Związane może to być z perfekcjonizmem dziecka i przekonaniem, że zawsze musi być najlepsze.
Fobia szkolna może wyzwolić się też wtedy, gdy dziecko doświadcza problemów w szkole. Jest odrzucone przez rówieśników z powodu swojego wyglądu czy niepełnosprawności, jest ofiarą prześladowania czy ostracyzmu społecznego.
Niechęć do chodzenia do szkoły – czy to zawsze fobia szkolna?
Nie zawsze niechęć do chodzenia do szkoły może wiązać się z fobią szkolną. Jednak żadnych problemów dziecka nie można lekceważyć. Jeśli Twoje dziecko wcześniej chodziło do szkoły radośnie i z chęcią, a od pewnego czasu szuka wymówek i możliwości do tego, by pozostać w domu – zainteresuj się. Być może ma problemy, które wymagają rozwiązania. Pogorszyły się jego wyniki w nauce, poczuło się ośmieszone lub stało się coś złego w grupie rówieśniczej, z czym dziecko nie może sobie poradzić.
Niechęć do chodzenia do szkoły może być też objawem:
-
Depresji
-
Zaburzeń integracji sensorycznej
-
Problemów szkolnych
-
Autyzmu
-
Zespoły Aspergera
-
Zaburzeń psychotycznych
-
Dysfunkcji procesów poznawczych
To wszystko bardzo poważne problemy, których nie wolno lekceważyć. Wszystkie wymagają odpowiedniego, indywidualnego podejścia, właściwej diagnozy i opracowania procesu leczenia i terapii.
Objawy fobii szkolnej
Fobia szkolna jest fobią specyficzną. To znaczy, że lęk dochodzi do głosu w momencie, w którym dziecko musi iść do szkoły. Zdarza się też, że lęk przed szkołą zaczyna się u dziecka w niedzielę, bo jest zestresowane i przerażone samą wizją nadejścia poniedziałku i koniecznością pójścia do szkoły. Dlatego już w niedzielę może skarżyć się na rozmaite dolegliwości, byle tylko nie musieć iść do szkoły następnego dnia. A jakie objawy mogą dręczyć dziecko z fobią szkolną?
-
Koszmary nocne
-
Bezsenność
-
Ataki paniki
-
Ogromne nasilenie lęku i stresu na samą myśl o pójściu do szkoły
-
Bóle głowy
-
Zawroty głowy
-
Bóle brzucha
-
Nudności
-
Duszności
-
Omdlenia
-
Biegunki
-
Ogólne roztrzęsienie
-
Brak motywacji do działania
-
Drżenie mięśni
-
Gorączka
-
Brak apetytu
-
Nadmierny apetyt – zajadanie stresu
Objawy somatyczne mogą być bardzo poważne i nasilone. Jednak fobia szkolna to coś więcej niż tego typu objawy. Choć i one są już bardzo poważne. Dziecko dotknięte fobią szkolną może się izolować w szkole, nie umieć nawiązać kontaktów z innymi uczniami, nie umieć poprowadzić rozmowy.
Zdarza się, że takie dziecko zostaje klasowym kozłem ofiarnym, co jeszcze bardziej sprawia, że zamyka się w sobie i cierpi coraz mocniej.
Konsekwencje fobii szkolnej
Fobia szkolna to bardzo poważny problem. Lekceważenie go może zaważyć na całym przyszłym życiu dziecka. A nieprzepracowane traumy z okresu dzieciństwa, z czasów szkolnych, mogą być dla niego ogromnym obciążeniem w dorosłym życiu.
Dziecko dotknięte fobią szkolną może wejść w schemat kozła ofiarnego, idealnej ofiary dla rówieśników. Zmaga się z poczuciem winy i wstydu, a także niską samooceną. Nie potrafi nawiązywać kontaktów z rówieśnikami, izoluje się od świata i cierpi z powodu osamotnienia, które coraz bardziej się nasila.
Dziecko z fobią społeczną może rozwinąć też inne problemy psychiczne. Depresja, zaburzenia odżywiania, inne zaburzenia lękowe – lista potencjalnych problemów jest naprawdę bardzo duża. Obniżona samoocena, brak asertywności, nadmierne wycofanie lub też nadmierna agresja jako mechanizm obronny.
Osoby, które w czasach szkolnych musiały się zmagać z fobią szkolną i nie uzyskały tak potrzebnej pomocy mogą też mieć problemy z zaufaniem innym ludziom, otwartym mówieniu o swoich emocjach i potrzebach, a także zbudowaniu zdrowych relacji z innymi.
Leczenie fobii szkolnej
Leczenie fobii szkolnej obejmuje zazwyczaj psychoterapię, której celem jest zidentyfikowanie i zmiana błędnych myśli i osądów pacjenta, a także jego zachowań i reakcji. W terapii stosuje się także techniki relaksacyjne, ćwiczenia oddechowe, wizualizacje relaksacyjne i treningi rozluźniające mięśnie według Jacobsona.
Jacobson wychodził z założenia, że odprężenie psychiczne powinno w naturalny sposób być rezultatem odprężenia fizycznego. Wierzył on, że zwracając uwagę na napięcie i rozluźnienie mięśni, można osiągnąć stan spokoju psychicznego. Choć dokładny mechanizm, w jaki to następuje, nie jest jeszcze w pełni poznany, istnieją dowody na to, że tego typu terapia może być skuteczna w leczeniu fobii szkolnej.
Terapia fobii szkolnej powinna zawsze uwzględniać dziecko, rodzinę i szkołę, często wdraża się również terapię systemową całej rodziny. Najważniejsza jest rola rodziny, jednak nie można też lekceważyć współpracy i pomocy ze strony szkoły. Warto uwrażliwić nauczycieli na problemy dziecka. Odbudowana pewność siebie może zostać zachwiana przez chorobę lub inne trudności, dlatego dobrze jest, gdy rodzina i szkoła są w stanie zapewnić dziecku stałe wsparcie. Nawet po zakończeniu terapii warto, by dziecko miało z kim porozmawiać o swoich zmartwieniach.
Zdarza się też, że w przypadku dziecka, u którego objawy fobii szkolnej są bardzo mocno nasilone, stosowana jest farmakoterapia. Ma ona na celu pomóc wyciszyć objawy do poziomu, w którym będzie możliwe podjęcie terapii.
Jak jako rodzic możesz pomóc dziecku z fobią szkolną?
Jako rodzic też możesz pomóc dziecku, które zmaga się z fobią szkolną. Wręcz powinieneś to zrobić, we współpracy ze szkołą, psychologiem i psychoterapeutą. Twoje dziecko liczy na Ciebie i na to, że udzielisz mu pomocy.
- Przede wszystkim nie sprawiaj, by dziecko czuło się gorsze. Zmaga się z wieloma problemami i silnym napięciem, nie dokładaj mu stresów. Dużo z nim rozmawiaj i tłumacz. Szkoła jest ważna, ale nie najważniejsza. Nie musi ciągle przynosić najwyższych ocen i we wszystkim być najlepsze. Ważne jest to, by znalazło swoją pasję i rozwijało się w kierunku, które je interesuje.
- Ucz dziecko też umiejętności społecznych. Nie trzymaj go pod kloszem, nie wyręczaj we wszystkim. Ucz witania się z innymi ludźmi, prowadzenia rozmowy i zachowania w określonych miejscach i sytuacjach. Nic nie stoi na przeszkodzie, byście nie mogli tego ćwiczyć wspólnie – w domu lub w innym miejscu, w którym dziecko czuje się dobrze, swobodnie i bezpiecznie.
Umiejętności społeczne mogą wydawać Ci się czymś naturalnym, ale przecież nikt się z nimi nie rodzi. To niezwykle ważne, by dziecko miało świadomość faktu, że nie musi być od razu mistrzem umiejętności społecznych, bo nikt nim nie jest. Wszystko można wyćwiczyć.
Na stronie internetowej Psychoterapiacotam.pl, przykładamy wagę do udostępniania jedynie sprawdzonych, rzetelnych informacji dotyczących objawów i profilaktyki chorób, ponieważ jesteśmy przekonani, że rozwijanie świadomości i wiedzy w tej dziedzinie wspomoże długotrwałe utrzymanie zdrowia. Należy jednak zwrócić uwagę, że ten artykuł nie jest poradą lekarską i nie może zastąpić diagnostyki ani konsultacji z lekarzem lub specjalistą psychologiem psychoterapeutą.
Leczenie Fobii Szkolnej Warszawa
SKONTAKTUJ SIĘ Z NAMI !
Poradnia CO tam? to skuteczna psychoterapia dla osób w każdym wieku. Dzięki znakomitej wiedzy i wieloletniemu doświadczeniu naszych specjalistów pomagamy skutecznie. Obdarzamy naszych pacjentów ogromną dozą zrozumienia, empatii i szacunku dla trudności, z jakimi się mierzą.
Pomożemy w doborze najlepszego specjalisty.
Możesz również umówić samodzielnie wizytę w gabinecie, do twojej dyspozycji jest aż 5 placówek w Warszawie, lub sesję online.
Dodaj komentarz