Psychoza

Czym jest psychoza?

Psychoza to bardzo ogólne określenie na grupę specyficznych zaburzeń psychicznych. Wszystkie te zaburzenia psychiczne mają jednak wspólny mianownik – dotknięta nimi osoba doświadcza szeregu objawów:

• Wytwórczych

• Ubytkowych

• Dezorganizacji

Wszystkie te objawy doprowadzają do sytuacji, w których dotknięta psychozą osoba traci kontrolę nad sobą – swoimi myślami czy swoim własnym zachowaniem. Traci poczucie rzeczywistości i realności. Traci poczucie świata, związków z tym światem, a nawet samego siebie. Objawy te mogą występować w różnym natężeniu, w różnym zestawieniu i bardzo mocno zaburzają codzienne funkcjonowanie danej osoby.

Sama psychoza może świadczyć o wielu problemach psychicznych. Może świadczyć o występowaniu schizofrenii, lekarz psychiatra może zdiagnozować też inne zaburzenia w typie schizofrenii lub ostrym, ale przemijającym stanem psychotycznym.

Początkowo wspomniane została o trzech typach objawów, które świadczą o psychozie. Czym konkretnie są?

Objawy wytwórcze, zwane też objawami pozytywnymi to szereg objawów, które obejmują:

• Omamy – to wrażenia, które mogą brać się z każdego ze zmysłów. Powstają, choć nie ma żadnego bodźca, który byłby odpowiedzialny za ich pojawienie się. Mogą to być zapachy, których nikt inny nie czuje, głosy, których nikt inny nie słyszy lub postaci czy nawet całe sceny, których nikt inny nie widzi

• Urojenia – błędne sądy i przekonania. Nie miną one bez leczenia i żadne logiczne argumenty nie będą w stanie dotrzeć do osoby zaburzonej. Urojenia mogą dotyczyć praktycznie wszystkiego – przekonania, że sąsiedzi są kosmitami, przekonania, że zawiązał się spisek mający na celu zniszczenie świata lub zamordowanie kogoś, przekonanie, że jest się bogiem i ma się moc do decydowania o losach innych – wszystko jest możliwe w przypadku urojeń, nawet najbardziej – z punktu widzenia osób zdrowych – niedorzeczne przekonania

Objawy wytwórcze to coś, co może pojawić się w przypadku choroby alkoholowej, przy ciężkich stanach somatycznych, w przypadku zespołu abstynencyjnego, przy nadużywaniu substancji psychoaktywnych lub przy ciężkim epizodzie manii.

Wśród objawów ubytkowych, zwanych też objawami negatywnymi można wymienić:

• Zamknięcie się we własnym świecie – całkowite odcięcie się od świata zewnętrznego na rzecz świata wewnętrznego i skupienie się na przeżywaniu wewnętrznym, które staje się o wiele ważniejsze niż świat zewnętrzny

• Ambiwalencję – w tym przypadku osoba zaburzona odczuwa dwie sprzeczne ze sobą emocje, na przykład miłość i gniew, ale nie czuje faktu ich sprzeczności

• Ubóstwo mowy – odpowiedzi złożone z pojedynczych słów, brak wypowiadania się zdaniami złożonymi, mówienie coraz mniej aż do całkowitej niechęci do rozmów

• Zobojętnienie emocjonalne – poczucie bycia ciężarem, bycia niepotrzebnym i bezwartościowym. Utrata zainteresowania tym, co niegdyś sprawiało przyjemność

• Zblednięcie emocji – obojętność na otoczenie, problemy z rozumieniem emocji innych osób. Problemy z własnymi emocjami i właściwym przeżywaniem ich

• Brak motywacji i energii do działania – nawet najprostsze czynności, jak codzienna higiena stają się trudne, problemy z rozpoczynaniem i kończeniem podjętych aktywności

W przypadku znacznego nasilenia objawów ubytkowych może dojść do całkowitego zatracenia kontaktu ze światem rzeczywistym. W przypadku dezorganizacji mowa o:

• Formalnym zaburzeniu myślenia – w tym przypadku mowa o trudnościach w wypowiadaniu się i rozumieniu wypowiedzi innych osób, kłopotów z czytaniem ze zrozumieniem czy jasnym formułowaniem sowich myśli oraz kłopoty z jasnym myśleniem – rozkojarzenie, problemy z pamięcią czy problemy z koncentracją

• Dezorganizacji zachowania – to może przejawiać się poprzez zbytnie spowolnienie lub pobudzenie, a także przez szereg dziwnych, niezrozumiałych dla nikogo innego gestów

To nadal jeszcze nie są wszystkie objawy psychozy. Wśród nich można wymienić jeszcze:

• Zaburzenia snu

• Zaburzenia apetytu

• Wrogość

• Agresję

• Pobudzenie

• Stany lękowe

• Wahania nastroju

• Uczucie niepokoju

W początkowym etapie choroby osoba chora w ogóle nie zdaje sobie z tego faktu i jest przekonana, że z nią jest wszystko w porządku, tylko cała reszta świata nie działa tak, jak powinna. Świadomość choroby przychodzi dopiero z czasem, w toku leczenia. Dlatego psychoza jest tak ciężką i podstępną chorobą.

Psychoza zazwyczaj po raz pierwszy pojawia się w okresie pomiędzy okresem dojrzewania a trzydziestym piątym rokiem życia. Zdarza się też w przypadku dzieci, ale jest to niezwykle rzadka sytuacja.

Płeć ma w tym przypadku znaczenie. U mężczyzn psychoza pojawia się statystycznie wcześniej i ma cięższy przebieg niż w przypadku kobiet.

Przyczyny występowania psychozy

Psychoza to zaburzenie psychiczne, które od dawna budzi lęk zwykłych ludzi. Budzi też ogromne zainteresowanie ze strony badaczy. Dlatego badania nad psychozą trwają już od naprawdę wielu lat. Nadal jeszcze nie można jednoznacznie wskazać, co jest odpowiedzialne za psychozę – jak w przypadku tego typu zaburzeń i w przypadku psychozy odpowiedź brzmi „to zależy”. Jednak od czego zależy? Naukowcy, którzy poświęcili się badaniom nad psychozą wskazują przede wszystkim na czynniki genetyczne oraz środowiskowe. Ta kolejność nie jest tu bez znaczenia. Na tym etapie wiedzy uważa się bowiem, że czynniki genetyczne odpowiadają za wystąpienie psychozy w około osiemdziesięciu procentach, a pozostałe dwadzieścia procent to czynniki środowiskowe.

Wśród czynników genetycznych wskazuje się na mutacje w obrębie genów. Mutacje mogą być rozmaite i doprowadzać do wielu problemów, w tym do genetycznie mniejszej odporności na stres, problemami z neuroprzekaźnikami czy właściwą pracą mózgu.

Biorąc pod uwagę populację ogólną to szansa na zachorowanie na psychozę wynosi jeden procent. Jednak jeśli w rodzinie były już objawy psychozy szansa na jej wystąpienie rośnie. Jak bardzo? Szacuje się, że w przypadku rodzica dotkniętego psychozą szansa na to, że choroba dotknie też dziecko wynosi sześć procent. Jeszcze wyższe prawdopodobieństwo jest wśród bliźniąt. W przypadku bliźniąt dwujajowych szansa, że u drugiego z bliźniaków również wykształci się psychoza wynosi siedemnaście procent. Najwyższe jest w przypadku bliźniąt jednojajowych, bo wynosi aż czterdzieści osiem procent.

W przypadku czynników środowiskowych tak naprawdę nie sposób wymienić wszystkich, bo wszystko jest kwestią bardzo indywidualną. Wskazuje się jednak na możliwe choroby matki, które przeszła podczas ciąży czy nieprawidłowości podczas porodu, które mogły zaburzyć prawidłowy rozwój życia dziecka.

Nie bez znaczenia pozostaje też środowisko, w jakim dany człowiek żyje, kontakty międzyludzkie, które nawiązuje w toku swojego życia czy jego własne otoczenie.

Pierwsze objawy psychozy

Pierwsze objawy psychozy wcale nie są łatwe do zauważenia. W zasadzie bardzo łatwo jest je przeoczyć, zwłaszcza jeśli nikt nie spodziewa się ataku psychozy – a przecież przed pierwszym atakiem tak naprawdę trudno jest się jej spodziewać. Zaczyna się bowiem stosunkowo niewinnie.

Na samym początku mogą pojawić się problemy z koncentracją, z możliwością skupienia uwagi czy przyswajaniem nowej wiedzy. Pojawią się zaburzenia w obrębie myśli i pamięci. Mogą pojawić się trudne do wytłumaczenia lęki, ciągłe, nasilające się uczucie niepokoju, zaburzenia snu i apetytu.

Osoba dotknięta pierwszymi objawami psychozy może też skarżyć się na swoiste spowolnienie, może coraz bardziej tracić energię i motywację. To sprawia, że coraz bardziej wycofuje się z życia społecznego i aktywności. Na początku może to być rezygnacja z imprez, by w końcu doszło do całkowitego wycofania się z kontaktów z innymi ludźmi czy porzucenia hobby i innych aktywności, które sprawiały wcześniej, przed nadejściem choroby, mnóstwo radości i satysfakcji. W ostatecznej formie spowolnienie i brak energii mogą doprowadzić do tego, że osoba nim dotknięta nie będzie miała siły umyć się, posprzątać, przygotować obiadu, uczesać się, ubrać czy chociażby wstać z łóżka.

Zanim jednak do tego dojdzie i zanim pacjent nie będzie w stanie opuszczać własnego łóżka i podjąć najprostszych czynności, będzie postępować też coraz silniejsze wycofanie się z ról społecznych. Osoba dotknięta tymi objawami będzie coraz bardziej wycofywać się z kontaktów towarzyskich – zaniedbywać związek, przyjaciół, rodziców, dzieci i rodzeństwo. Nie będzie w stanie bowiem funkcjonować w obrębie określonej roli społecznej.

Na tym etapie choroby pacjent jeszcze stanowczo zaprzecza, że dzieje się z nim coś złego i zdaje się nie dostrzegać objawów choroby. Może też sięgać po alkohol i inne substancje psychoaktywne, by złagodzić stan, w którym się znajduje, a którego sam nie rozumie.

Będzie też robił się coraz bardziej drażliwy, podejrzliwy, może też zachowywać się dziwacznie. Co znaczy „dziwacznie” w tym konkretnym przypadku? Po prostu zupełnie inaczej niż do tej pory, dużo bardziej ekscentrycznie czy w sposób zupełnie niezrozumiały dla bliższego i dalszego otoczenia.

Przebieg psychozy

Nie można mówić o ataku psychozy jak o chorobie, która w każdym przypadku przebiega tak samo. W rzeczywistości jej przebieg może być bardzo różny, w zależności od sytuacji. Właściwie można wręcz powiedzieć, że każdy pacjent choruje inaczej, w dodatku każdy atak psychozy może przybierać zupełnie inną formę.

Objawy mogą pojawiać się, znikać, znowu pojawiać i trwać w różnym stopniu natężenia. Statystycznie najszybciej ustępują objawy wytwórcze – wszelkiego rodzaju omamy i urojenia. Ich pojawienie się i zniknięcie może być niezwykle szybkim procesem. Dużo gorzej sprawa wygląda z objawami ubytkowymi, bo brak energii, brak motywacji, problemy ze snem czy apetytem, apatia i wycofanie się z życia społecznego może trwać o wiele dłużej.

Jeśli osoba chora uświadomi sobie swój stan, może poczuć się jeszcze gorzej. Może poczuć niechęć do życia, zniechęcenie do działania i chęć trwania w stagnacji. Często bywa to mylone z lenistwem i niechęcią do wyjścia z problemu. Jednak taka osoba nie jest leniwa, jest po prostu wystraszona i zniechęcona. Taka sytuacja bywa jednak źródłem ostrych konfliktów w rodzinie czy w najbliższym otoczeniu danej osoby, co może jeszcze bardziej pogarszać stan, w którym znajduje się osoba dotknięta psychozą. Może dojść nawet do wystąpienia depresji popsychotycznej.

W przebiegu psychozy można wyróżnić następujące etapy:

• Stan ostry – objawy, zwłaszcza te wytwórcze, szybko się nasilają. Zdarza się, że objawy te pojawiają się z dnia na dzień w sposób bardzo nagły i silny. Bywa też jednak że narastają stopniowo całymi tygodniami czy miesiącami. Jak najszybsze rozpoczęcie leczenia jest tu kluczowe, by pacjent mógł przejść do kolejnej fazy

• Stabilizację – stan, w którym objawy zaczynają powoli ustępować, wycofywać się i osoba chora jest w stanie wrócić do normalnego, zaburzonego wcześniej przez chorobę, funkcjonowania.

• Reemisję – psychoza albo nie pojawia się wcale, albo pojawia się w bardzo niewielkim nasileniu

W okresie reemisji też bardzo ważne jest przyjmowanie leków. Przyjmuje się je w zmniejszonej dawce, a sam stan pozwala na powrót do pracy lub podjęcie studiów i innych codziennych aktywności.

Nawrót psychozy

Ataki psychozy przychodzą i odchodzą. Może dojść do reemisji choroby, która trwa całymi miesiącami i latami. Jednak czasami, nawet pomimo regularnego przyjmowania leków, może dojść do nawrotu choroby i trzeba być na to przygotowanym. Jak wygląda nawrót psychozy?

Tak naprawdę objawy są bardzo podobne do pierwszych objawów psychozy. Osoba chora może ponownie zacząć się wycofywać z życia społecznego, być bardziej wrogo nastawioną do otoczenia, stać się bardziej drażliwą czy agresywną. Mogą powrócić problemy ze snem i motywacją.

W przypadku nawrotów psychozy osoby z bliskiego otoczenia osoby chorej są już zazwyczaj bardziej wyczulone na pojawienie się niepokojących symptomów, dlatego relatywnie łatwiej o dostęp do szybkiej pomocy lekarskiej. Nadal jednak osoba chora przy nawrocie psychozy może nie zauważać swoich problemów i ignorować nawrót choroby. Pamiętaj, że nie robi tego złośliwie – ta choroba właśnie tak działa, że nie pozwala zauważyć nieprawidłowości u osoby nią dotkniętej. Dlatego jest to choroba tak trudna i podstępna.

W przypadku nawrotu psychozy bardzo ważna jest wizyta u lekarza psychiatry. I im wcześniej do niej dojdzie, tym lepiej dla osoby chorej. Bardzo ważna jest modyfikacja sposobu leczenia czy zwiększenie dawek konkretnych leków. W przypadku psychozy bardzo ważne jest również regularne pilnowanie czy osoba nią dotknięta faktycznie przyjmuje lekarstwa tak często, jak powinna. Bardzo dużym błędem, który może doprowadzić do nawrotu psychozy jest odstawienie leków w okresie reemisji i brak kontaktu z lekarzem psychiatrą. Fakt, że choroba nie daje żadnych objawów wcale nie oznacza, że zniknęła do końca. Uświadomienie sobie tego jest bardzo ważne i pomaga w zachowaniu potrzebnej w walce z nią dyscypliny.

Leczenie psychozy

W przypadku psychozy bardzo ważne jest jak najszybsze rozpoczęcie leczenia. Im wcześniej, tym lepiej dla osoby chorej. Im szybciej osoba chora rozpocznie leczenie, tym szybciej ustąpią niepokojące objawy – w tym szczególnie przerażające ludzi objawy wytwórcze. Jeśli zaburzenia funkcjonowania zostaną zauważone i wykluczone bardzo szybko skróci się znacząco okres hospitalizacji. Może też w ogóle nie pojawić się taka potrzeba.

Szybkie wdrożenie odpowiedniego sposobu leczenia pozwala też uniknąć uzależnienia od niewłaściwych leków – w tym przyjmowanych przez pacjenta leków uspokajających i innych, które mogą tylko pobudzić działanie psychozy. Zmniejsza się też szansa na rozwój uzależnienia od alkoholu czy narkotyków, po które osoba z psychozą może znacznie częściej sięgać, by samodzielnie próbować uporać się ze swoimi problemami, natury których nie jest w stanie zrozumieć.

Im szybciej osoba chora rozpocznie leczenie, tym mniejsze będzie ryzyko popełnienia przez nią samobójstwa. A jest ono szczególnie wysokie zwłaszcza w dużym zaostrzeniu chorobowym. A jak przebiega sam proces leczenia?

Bardzo ważna jest odpowiednia farmakoterapia. Leki przepisuje i ustala ich dawkę lekarz psychiatra. Nie odstawiaj samodzielnie lekarstw ani nie modyfikuj samodzielnie ich dawki – lekarz psychiatra wie, co robi. Jeśli czujesz, że lekarstwa Ci nie pomagają lub występują niepożądane skutki uboczne zawsze będziesz mógł o tym porozmawiać ze swoim lekarzem. Pierwsze skutki działania lekarstw zobaczysz już po około tygodniu – wtedy uda Ci się zaobserwować działanie uspokajające. Po około czterech-sześciu tygodniach od rozpoczęcia regularnego przyjmowania lekarstw zauważysz efekty działania przeciwpsychotycznego.

Poza farmakoterapią bardzo ważna jest też psychoterapia, która pomoże osobie dotkniętej psychozą zrozumieć naturę swojej choroby i zachowania, a także na nowo nauczyć się funkcjonować w społeczeństwie. W zależności od konkretnych potrzeb danego pacjenta może to być terapia indywidualna, grupowa lub obie te formy terapii jednocześnie.

W przypadku psychozy bardzo dużą rolę odgrywa również psychoedukacja. To właśnie ona pozwala osobie chorej, a także jej najbliższym zrozumieć naturę choroby, nauczyć się wyłapywać pierwsze symptomy jej nawrotu oraz oswoić swój strach przed psychozą. Psychoedukacja pozwala też na wyzbycie się krzywdzących stereotypów na temat samej psychozy i osób, które są nią dotknięte.

Artykuł został merytorycznie zweryfikowany przez:

Monika Perkowska

Psycholog, Psychoterapeuta

Na stronie internetowej Psychoterapiacotam.pl, przykładamy wagę do udostępniania jedynie sprawdzonych, rzetelnych informacji dotyczących objawów i profilaktyki chorób, ponieważ jesteśmy przekonani, że rozwijanie świadomości i wiedzy w tej dziedzinie wspomoże długotrwałe utrzymanie zdrowia. Należy jednak zwrócić uwagę, że ten artykuł nie jest poradą lekarską i nie może zastąpić diagnostyki ani konsultacji z lekarzem lub specjalistą psychologiem psychoterapeutą.

Czujesz że problem psychozy dotyczy Ciebie lub kogoś ci bliskiego ? Potrzebujesz profesjonalnej pomocy ?

SKONTAKTUJ SIĘ Z NAMI !

Poradnia CO tam? to skuteczna psychoterapia dla osób w każdym wieku. Dzięki znakomitej wiedzy i wieloletniemu doświadczeniu naszych specjalistów pomagamy skutecznie. Obdarzamy naszych pacjentów ogromną dozą zrozumienia, empatii i szacunku dla trudności, z jakimi się mierzą.

Pomożemy w doborze najlepszego specjalisty.

+48 573 050 052

Możesz również umówić samodzielnie wizytę w gabinecie, do twojej dyspozycji są aż 5 placówek w Warszawie,  lub sesję online.

W gabinecie Online

• Powiązane

Wysoka wrażliwość emocjonalna

Syndrom odrzucenia

Wypalenie życiowe

Kryzys emocjonalny – jak sobie poradzić

Jak się uspokoić psychicznie

Anemia – co jeść przy anemii

Somatyzacja – co to jest

Choroba sieroca – co to jest