trudności komunikacyjne w rodzinie

Zaburzenia w komunikacji

Najprościej ujmując, zaburzenia w komunikacji to sytuacja, w której zaczynają istnieć problemy we właściwym porozumiewaniu się pomiędzy ludźmi. Zaburzenia te mogą dotyczy rodziny, jako podstawowej komórki społecznej, ale też występować na innych liniach – pojawiać się między uczniami a nauczycielami, czy szefem a podwładnymi, a nawet między przyjaciółmi lub sąsiadami. Każdy człowiek może mieć na pewnym etapie życia problemy z właściwym komunikowaniem się z drugim człowiekiem – problem ten dotyczy nawet dzieci w obrębie swojej grupy rówieśniczej oraz pomiędzy nimi a dorosłymi.

Istnieje kilka podstawowych problemów w komunikacji. Są to:

• Problemy z komunikacją asertywną – taka osoba może mieć kłopoty z odmawianiem innym osobom, nie potrafić wyznaczać własnych granic i pozwalać innym, by je naruszali. Z drugiej strony może się również objawiać poprzez nieumiejętność przyjęcia odmowy, czy próby wymuszenia czegoś na drugiej osobie poprzez krzyk, agresję, płacz lub szantaż emocjonalny

• Problemy z komunikowaniem własnych potrzeb – dana osoba albo w ogóle nie mówi o swoich potrzebach, a z biegiem czasu czuje się coraz bardziej sfrustrowana i nieszczęśliwa. Może też wymuszać na innych realizację swoich potrzeb poprzez krzyk, szantaż czy manipulowanie drugą osobą, byle tylko osiągnąć dla siebie korzyść

• Problemy z komunikowaniem własnych emocji – w tym przypadku można mieć do czynienia nawet z samooszukiwaniem się. Dana osoba ukrywa swoje emocje, nie chce o nich rozmawiać, nie przyznaje się do nich nawet przed samą sobą i woli udawać, że nie istnieją.

Zaburzenia komunikacji mogą przybierać różne formy i występować na różnych płaszczyznach. Dwie najczęstsze formy zaburzeń komunikacji to: forma bierna, która zakłada, że dana osoba tłumi w sobie wszystkie emocje. Zamiast je wyrażać i rozmawiać o swoich problemach, woli unikać osób, które je powodują, obrażać się i przestać odzywać, niż faktycznie zakomunikować swoje problemy, obawy i wątpliwości. Drugą formą jest forma agresji werbalnej. Ta z kolei objawia się w krzykach, przeklinaniu, obrażaniu rozmówcy i innych formach agresji słownej.

Zaburzona komunikacja w rodzinie

Zaburzona komunikacja może wystąpić również w obrębie rodziny. Może przyjąć dowolną formę i dotyczyć każdego obszaru. Może wystąpić pomiędzy dorosłymi członkami rodziny, dziećmi, czy na linii dorośli-dzieci. Wszystkie te zaburzenia komunikacji w obrębie jednej rodziny są w stanie powodować szereg napięć oraz wewnętrznych konfliktów.

Każdy taki komunikacyjny problem wpływa też na dzieci – nawet jeśli ich bezpośrednio nie dotyczy – dzieci bowiem obserwują zachowanie dorosłych i na jego podstawie uczą się, przyswajają wnioski i wynoszą wzorce, które następnie powtarzają.

W idealnych warunkach dziecko, poprzez obserwację zdrowych wzorców komunikacyjnych też takie wypracowują i stosują z powodzeniem w dorosłym życiu. Nie zawsze jednak rodzina jest nośnikiem zdrowych wzorców.

Zaburzona komunikacja w rodzinie występuje w momencie, w którym poszczególni członkowie rodziny nie chcą, nie mogą lub nie potrafią manifestować swoich pragnień, potrzeb, przemyśleń czy poglądów w sposób jasny i całkowicie wprost, bez krzywdzenia siebie i osób trzecich. W ten sposób rodzina staje się narażona na szereg, z biegiem czasu narastających, konfliktów wewnętrznych.

Dzieci są w stanie przejąć od rodziców również te niewłaściwe wzorce – nie widzą ich niewłaściwości, bo są one dla nich jedyną znaną im rzeczywistością, która kształtuje ich sposób myślenia i tworzy kolejne bariery komunikacyjne. Jakie zaburzenia komunikacyjne mogą pojawić się w rodzinie?

Reguły doprowadzające do katastrofalnego porozumiewania się

Nie wszystkie reguły dotyczące porozumiewania się są zdrowe i prawidłowe. Nie wszystkie są przez to wzorem do naśladowania. Stosowanie niektórych reguł może doprowadzić do eskalacji konfliktów, wzrostu napięć w rodzinie czy być czynnikiem, który nie pozwala dojść do porozumienia nawet przy najlepszych chęciach. Do takich reguł można zaliczyć:

• Niesłuchanie tego, co inni mają do powiedzenia. Zamiast tego myślenie o tym, co samemu się powie, gdy dostanie się na to okazję

• Obwinianie osoby, z którą się rozmawia o wszystko i przy każdej okazji

• Ucinanie rozmowy poprzez przytoczenie wydarzenia z przeszłości, które nie zostanie zapomniane danemu członkowi rodziny

• Podważanie wszystkich słów, które padają ze strony partnerów w rozmowie

• Przywoływanie zdarzeń, które już dawno miały miejsce i nie mają znaczenia dla rozmowy, tylko po to, by partner w rozmowie zaczął się bronić

• Zaczynanie ważnych tematów wtedy, gdy jedna ze stron jest rozgniewana

Wszystko to doprowadza do bardzo poważnych zaburzeń komunikacyjnych i sytuacji, w której – nawet jeśli jedna ze stron naprawdę ma dobre intencje – nie jest w stanie dojść do porozumienia z rozmówcą.

Zakazy i komunikaty, które zaburzają sposób porozumiewania się w obrębie rodziny

Proces porozumiewania się w rodzinie może zostać zaburzony przez rozmaite komunikaty i zakazy, które świadomie lub nieświadomie rządzą daną rodziną i wpływają na jej zachowanie, również względem siebie. Do takich zakazów i błędnych komunikatów należą:

• Zakaz wytykania błędów innych i rozmawiania o nich

• Zakaz proszenia o pomoc członków rodziny

• Zakaz proszenia o wsparcie emocjonalne

• Zakaz domagania się uwagi od członków rodziny

• Zakaz wyrażania złości wobec rodziców czy nawet rodzeństwa – starszego lub młodszego

• Zakaz domagania się pochwał za prawidłowo wykonane zadania czy osiągnięcie sukcesu

• Zakaz rozmawiania o swojej seksualności i uczuciach

• Zakaz wyrażania i okazywania uczuć

• Zakaz wpadania w złość

• Zakaz sprzeciwiania się członkom rodziny

• Zakaz przyznawania się do konfliktów czy brania udziału w otwartym konflikcie pomiędzy członkami rodziny

Wszystkie te zakazy mogą powodować nowe konflikty i nasilać te, które już istnieją. Szczególnie mocno widoczne to być może pomiędzy rodzicami a ich dorastającymi dziećmi, które przestają przyjmować zastaną rzeczywistość jako coś oczywistego i zaczynają ją kwestionować, zauważając różnorodne nieprawidłowości w funkcjonowaniu rodziny.

Zaburzenia poznawcze

To kolejny, częsty powód konfliktów i problemów komunikacyjnych w obrębie danej rodziny. Powstają wtedy, gdy członkowie rodziny mają własne, błędne interpretacje zdarzeń czy zachowań danej osoby. Wśród tego typu zaburzeń poznawczych można wyróżnić:

• Zbyt dużą generalizację – pojedyncze znaczenie jest ciągle odnoszone do innych sytuacji, nawet jeśli nie ma między nimi faktycznego podobieństwa. Niepozmywanie raz naczyń przez męża może w ten sposób zostać uznane jako „wszyscy mężczyźni są leniwi i żyją w brudzie”.
• Wyjaśnienia stronnicze – to swoista podejrzliwość, która pojawia się w sytuacjach stresowych. Członek rodziny może wtedy sądzić, że inna osoba z rodziny jest dla niego miła, bo chce osiągnąć coś w zamian.
• Tunelowy sposób widzenia – To taki sposób widzenia, który odpowiada danej osobie. W ten sposób dana osoba widzi tylko to, co chce zobaczyć, bo pasuje jej do przekonań i nie zwraca uwagi na inne kwestie.
• Wnioskowanie arbitralne – wysuwanie wniosków na podstawie błahych przesłanek. Wnioski te nie mają żadnych konkretnych dowodów na swoje poparcie. Na przykład mąż, którego żona drugi raz w tygodniu wróciła kilkadziesiąt minut później z pracy od razu może założyć romans.
• Nadmierne minimalizowanie lub maksymalizowanie – w zależności od sytuacji dane zdarzenie może być pomijane i bagatelizowane albo podnoszone do rangi wielkiego problemu.
• Abstrahowanie selektywne – wykorzystanie wyjętych z kontekstu szczegółów i sytuacji i wyolbrzymianie ich w odpowiedni dla siebie sposób. Na przykład brak chęci do zabawy starszego brata, który właśnie się spieszy może zostać uznany przez młodszego jako dowód braku sympatii.
• Czytanie w myślach – to sytuacja, w której jedna osoba myśli, że wie o czym myśli druga, chociaż się ze sobą nie porozumiewają. To prowadzi do wzajemnego oskarżania się o rzeczy, które nie mają w rzeczywistości miejsca.
• Myślenie spolaryzowane – nazywane też mysleniem dychotomicznym. Zakłada ono, że albo odnosi się pełen sukces, albo pełną porażkę – zgodnie z założeniem „wszystko albo nic”. Na przykład dziecko poproszone o staranniejsze pisanie w zeszycie może dojść do wniosku, że niczego nie potrafi robić dobrze.
• Etykietowanie, również błędne – tutaj błędy z przeszłości służą do ciągłego obwiniania i osądzania własnej osoby. Błędy uznane są za niewybaczalne, a nie za takie, które po prostu się zdarzają.
• Personalizacja wydarzeń i sytuacji względem własnej osoby – różnego rodzaju sytuacje i zdarzenia zostają odniesione względem własnej osoby. Na przykład sytuacja, w której partner niedługo po obiedzie robi sobie kanapkę może być uznana za „nie lubi mojej kuchni, jestem beznadziejną kucharką”.

Takie problemy od czasu do czasu mogą pojawić się w każdej rodzinie i to zupełnie normalne zachowanie. Jednak jeśli są nasilone i powtarzają się często i regularnie, widać, że w rodzinie doszło do poważnych zaburzeń komunikacyjnych.

Specyficzne reguły, które określają codzienność danej rodziny

Każda rodzina funkcjonuje zgodnie w wypracowanymi przez siebie regułami i zasadami. Nie wszystkie reguły są jednak dobre – nawet jeśli pozwalają zachować, przynajmniej na zewnątrz, wszelkie pozory harmonii i zgody pomiędzy członkami rodziny. Do takich specyficznych reguł, które mogą bardzo źle wpływać na rodzinę i niszczyć ją od środka, zalicza się między innymi:

• Zakaz zwracania uwagi na pijanego członka rodziny

• Zakaz zwracania uwagi na to, że rodzic spotyka się z kimś innym w tajemnicy przed drugim rodzicem

• Zakaz rozpaczania po śmierci członka rodziny

• Zakaz poruszania tematu zmarłego członka rodziny

• Zakaz domagania się przytulania

• Zakaz płaczu

• Zakaz mówienia o swoich problemach

Tego typu reguły, choć pozwalają rodzinie funkcjonować w określonych ramach, prędzej czy później są w stanie stworzyć problemy, których nie będzie można już ignorować.

Jak wyleczyć zaburzenia w komunikacji?

Zaburzenia komunikacji to bardzo poważny problem. Nierzadko zaburzenia te są już na tyle poważne, że nie można sobie z nimi poradzić samodzielnie, w obrębie danej rodziny. Wtedy warto poszukać pomocy na zewnątrz.

Problemy tego typu dana rodzina ma szansę rozwiązać wspólnie podczas psychoterapii, zarówno rodzinnej jak i indywidualnej w zależności od tego czy problem dotyka całościowo czy indywidualnie daną osobę. To właśnie psychoterapia daje przestrzeń i narzędzia do tego, by dana rodzina nauczyła się na nowo rozmawiać i komunikować – rozmawiać o emocjach, potrzebach, marzeniach i pragnieniach. Podczas psychoterapii też możesz nauczyć się komunikacji asertywnej i wyznaczania swoich własnych granic, przy jednoczesnym poszanowaniu granic członków własnej rodziny. W terapii systemowej patrzymy całościowo na sposób komunikacji w rodzinie, dając możliwość etapowego rozwiązywania krok po kroku najbardziej bolących i palących problemów.

W tym ostatnim może pomóc grupa terapeutyczna – złożona z osób, które walczą z podobnym problemem i przy których łatwiej jest ćwiczyć swoje umiejętności komunikacyjne. Bez bycia ocenianym i potępianym.

Artykuł został merytorycznie zweryfikowany przez:

Monika Perkowska

Psycholog, Psychoterapeuta

Na stronie internetowej Psychoterapiacotam.pl, przykładamy wagę do udostępniania jedynie sprawdzonych, rzetelnych informacji dotyczących objawów i profilaktyki chorób, ponieważ jesteśmy przekonani, że rozwijanie świadomości i wiedzy w tej dziedzinie wspomoże długotrwałe utrzymanie zdrowia. Należy jednak zwrócić uwagę, że ten artykuł nie jest poradą lekarską i nie może zastąpić diagnostyki ani konsultacji z lekarzem lub specjalistą psychologiem psychoterapeutą.

Masz jakieś pytania odnośnie trudności komunikacyjne w rodzinie?

SKONTAKTUJ SIĘ Z NAMI !

Poradnia CO tam? to skuteczna psychoterapia dla osób w każdym wieku. Dzięki znakomitej wiedzy i wieloletniemu doświadczeniu naszych specjalistów pomagamy skutecznie. Obdarzamy naszych pacjentów ogromną dozą zrozumienia, empatii i szacunku dla trudności, z jakimi się mierzą.

Pomożemy w doborze najlepszego specjalisty.

+48 573 050 052

Możesz również umówić samodzielnie wizytę w gabinecie, do twojej dyspozycji jest aż 5 placówek w Warszawie,  lub sesję online.

• Powiązane

Wysoka wrażliwość emocjonalna

Syndrom odrzucenia

Lęk przed małżeństwem – co to jest gamofobia

Zespół Kehrera – wdowia choroba

Choroba sieroca – co to jest

Zakochanie – kiedy jesteś zakochany

Konflikt – jak skutecznie rozwiązywać konflikty

Terapia rodzinna