Dysmorfofobia – czym jest i jak sobie z nią radzić?

SPIS TREŚCI:

Czym jest zaburzenie dysmorficzne ciała?

Dysmorfofobia – obsesja wyglądu

Zaburzenie dysmorficzne ciała (BDD) to poważny problem psychiczny, który sprawia, że osoba nadmiernie skupia się na swoim wyglądzie i dostrzega w nim wady, których inni nie zauważają. Może to być drobny defekt skóry, kształt nosa, asymetria twarzy lub budowa ciała. Te myśli stają się obsesyjne i powodują silny stres. Życie codzienne osoby z BDD koncentruje się wokół wyglądu. Pojawia się potrzeba ukrywania „niedoskonałości” lub ich poprawiania za pomocą kosmetyków, ubrań, a nawet operacji plastycznych.

Zaburzenie to dotyka zarówno kobiet, jak i mężczyzn. Może pojawić się już w wieku nastoletnim, ale często rozwija się stopniowo i nasila z czasem. Osoby z BDD mogą godzinami analizować swój wygląd, unikać kontaktów towarzyskich, a nawet wpadać w depresję. Dla nich problem nie jest jedynie kwestią niskiej samooceny. To obsesja, która odbiera radość życia i utrudnia normalne funkcjonowanie.

Jakie są objawy dysmorfofobii?

Objawy BDD mogą być różne, ale najczęściej dotyczą intensywnego skupienia na wyglądzie i odczuwania silnego lęku związanego z rzekomymi niedoskonałościami. Osoba z tym zaburzeniem może:

Spędzać wiele godzin dziennie na analizowaniu swojego wyglądu w lustrze
Całkowicie unikać luster, bo każde spojrzenie powoduje stres
Nieustannie pytać innych, czy wygląda dobrze
Ukrywać „wady” pod makijażem, okularami, ubraniami czy fryzurą
Stosować skrajne diety, suplementy lub nadmiernie ćwiczyć
Porównywać się do innych i mieć poczucie, że wypada gorzej
Wierzyć, że inni zauważają i oceniają jej wygląd
Przechodzić operacje plastyczne, które nie dają satysfakcji, bo problem leży w psychice, a nie w ciele
Unikać zdjęć, spotkań towarzyskich, pracy czy szkoły, jeśli „źle wygląda”.-

BDD często prowadzi do stanów lękowych, depresji, a nawet myśli samobójczych. Cierpienie osoby dotkniętej tym zaburzeniem jest realne i głębokie.

Przyczyny zaburzonego postrzegania własnego wyglądu

Nie ma jednej przyczyny BDD. Na rozwój tego zaburzenia wpływa wiele czynników, zarówno biologicznych, jak i społecznych.

Niektórzy badacze sugerują, że BDD może mieć podłoże genetyczne. Jeśli w rodzinie występowały zaburzenia obsesyjno-kompulsywne, depresja czy lęki, ryzyko pojawienia się BDD rośnie. Problemy mogą wynikać także z nieprawidłowej pracy neuroprzekaźników w mózgu, zwłaszcza serotoniny, która odpowiada za regulację nastroju i myślenia.

Żyjemy w czasach, w których wygląd odgrywa ogromną rolę. Media społecznościowe, reklamy i filtry na zdjęciach promują nierealistyczne standardy piękna. Ludzie porównują się do influencerów, aktorów i modeli, których wygląd jest często efektem retuszu, dobrego światła i makijażu. Presja, by wyglądać „idealnie”, sprawia, że niektóre osoby zaczynają obsesyjnie dążyć do nieosiągalnych wzorców.

Złe doświadczenia w dzieciństwie lub okresie dojrzewania mogą wpłynąć na to, jak ktoś postrzega siebie. Wyśmiewanie w szkole, przezwiska związane z wyglądem czy bolesne komentarze od rodziny zostają w pamięci na długo. Osoby, które doświadczyły odrzucenia lub były krytykowane za wygląd, mogą stać się nadmiernie samokrytyczne i skoncentrowane na swoich „wadach”.

Niektóre osoby mają tendencję do surowej oceny siebie. Perfekcjoniści nie akceptują żadnych niedoskonałości i dążą do ideału, który nie istnieje. Nawet drobna „wada” urody może stać się dla nich obsesją i źródłem cierpienia.

Dysmorfofobia – jak rozpoznać?

Nie każdy człowiek, który nadmiernie dba o urodę i nawet za bardzo skupia się na swoim wyglądzie ma dysmorfofobię. Może to świadczyć o zgoła innych problemach czy nawet po prostu o cechach czyjegoś charakteru. Również niska samoocena sama w sobie czy kompleksy na punkcie własnego wyglądu niekoniecznie muszą świadczyć o tym, że ktoś cierpi na cielesne zaburzenia dysmorficzne. Zarówno niska samoocena, jak i kompleksy mogą mieć bowiem zupełnie inne, niezwiązane z dysmorfofobią podłoże.

Dysmorfofobia to przede wszystkim zauważanie niedoskonałości, których nie ma. Być może faktycznie nie istnieją, a być może są tak nieistotne, że nikt inny nie jest w stanie ich zauważyć. Jednak w oczach osoby zaburzonej są tak poważne, że uważane są właściwie za okropne deformacje. W związku z tym pojawia się silny wstyd, lęk i szereg innych, bardzo silnych i negatywnych emocji.

To wszystko sprawia, że bardzo trudno jest rozpoznać, że ktoś cierpi z powodu dysmorfofobii. Osoba nią dotknięta jest przekonana, że jest okropnie oszpecona, przez co może unikać też kontaktów z innymi ludźmi, czując wstyd z powodu swojego wyglądu. Trudno taką osobę przekonać też do tego, że jest zaburzona i potrzebuje profesjonalnej pomocy. W prawidłowym osądzie sytuacji zdecydowanie przeszkadza silnie wypaczony obraz własnego ciała połączony z przekonaniem, że deformująca, oszpecająca wada jest jak najbardziej prawdziwa, a cały problem rozwiązałby się, gdyby dało się jej pozbyć. Tak się jednak nigdy nie dzieje – nawet jeśli jakąś cechę wyglądu, którą dana osoba uważa za odstręczającą, uda się poprawić i wyeliminować, osoba zaburzona od razu znajduje następną. To błędne koło, z którego trudno jest się wyrwać bez pomocy innych osób.

Jakie są skutki dysmorfofobii?

Dysmorfofobia, czyli zaburzenie dysmorficzne ciała (BDD), ma poważne konsekwencje. Wpływa nie tylko na psychikę, ale też na życie społeczne, zdrowie fizyczne i codzienne funkcjonowanie. Osoby z tym problemem często nie zdają sobie sprawy, jak bardzo ich życie kręci się wokół obsesyjnych myśli o wyglądzie.

Nie jest to zwykłe niezadowolenie z wyglądu. To ciągły lęk, który może prowadzić do izolacji, depresji, a nawet samookaleczeń. Niektórzy poddają się kosztownym operacjom plastycznym, które nie rozwiązują problemu, bo przyczyna leży w psychice, a nie w ciele. Jakie są skutki BDD?

Osoby z dysmorfofobią są stale pod wpływem stresu. Obsesyjne myśli o wyglądzie nie dają im spokoju. Mogą spędzać godziny przed lustrem, analizując swoje „wady”. Czasem całkowicie unikają luster, bo widok własnego odbicia powoduje lęk.

Każde wyjście z domu wiąże się z obawą, że ktoś zauważy ich niedoskonałości. Nawet drobna zmiana wyglądu, jak pryszcz na twarzy czy „złe” ułożenie włosów, może wywołać panikę.

Długotrwały stres wpływa na organizm. Może prowadzić do bólu głowy, napięcia mięśniowego, problemów ze snem i osłabienia odporności.

Wielu osobom z BDD trudno jest funkcjonować wśród ludzi. Boją się oceny, więc unikają spotkań towarzyskich, imprez, a nawet codziennych sytuacji, takich jak zakupy czy podróż komunikacją miejską.

Niektóre osoby całkowicie zamykają się w domu. Każde wyjście wiąże się z ogromnym stresem. Czasem wychodzą tylko po zmroku, kiedy jest mniej ludzi.

Izolacja prowadzi do samotności i pogłębienia problemu. Brak kontaktu z innymi sprawia, że obsesyjne myśli jeszcze bardziej przejmują kontrolę nad życiem.

Dysmorfofobia często idzie w parze z depresją. Osoby, które ciągle analizują swój wygląd i czują się „brzydkie” lub „odpychające”, mogą tracić sens życia.

Codzienne zmaganie się z lękiem i niezadowoleniem z siebie prowadzi do spadku nastroju. Może pojawić się bezsilność i poczucie, że nie ma wyjścia z tej sytuacji.

Niektóre osoby z BDD myślą o samobójstwie. Czują, że ich wygląd jest nie do zaakceptowania i że nigdy nie będą szczęśliwe. To bardzo poważne zagrożenie, które wymaga natychmiastowej pomocy psychologa lub psychiatry.

Dysmorfofobia utrudnia funkcjonowanie w codziennym życiu. Osoby, które obsesyjnie myślą o swoim wyglądzie, mają trudności z koncentracją.

W pracy mogą unikać spotkań, prezentacji, a nawet zwykłych rozmów z kolegami. Obawiają się, że ktoś zwróci uwagę na ich wygląd. Niektóre osoby rezygnują z kariery zawodowej lub wybierają pracę zdalną, żeby nie musieć pokazywać się ludziom.

U młodszych osób problem ten wpływa na wyniki w szkole. Trudno jest się skupić na nauce, gdy głowę zaprzątają myśli o wyglądzie. Niektórzy uczniowie opuszczają lekcje, bo nie chcą być wśród rówieśników.

Wiele osób z BDD decyduje się na operacje plastyczne. Wierzą, że jeśli poprawią „wadę”, poczują się lepiej. Problem polega na tym, że to nie działa.

Po operacji przychodzi chwilowa ulga, ale potem obsesja przenosi się na inną część ciała. To prowadzi do kolejnych zabiegów i ciągłego niezadowolenia.

Niektóre osoby wydają ogromne sumy na zabiegi medycyny estetycznej. Inni próbują poprawić wygląd domowymi sposobami, co może prowadzić do uszkodzenia skóry lub ciała.

Niektóre osoby z BDD mają obsesję na punkcie swojej sylwetki. Mogą nieustannie stosować diety, które prowadzą do niedożywienia i osłabienia organizmu.

Inni nadmiernie ćwiczą, narażając się na kontuzje. Nie chodzi tu o zdrowy tryb życia, ale o obsesyjne dążenie do „idealnej” sylwetki.

W skrajnych przypadkach może dojść do zaburzeń odżywiania, takich jak anoreksja czy bulimia.

BDD wpływa także na życie rodzinne i związkowe. Osoby z tym zaburzeniem mogą być nadmiernie skupione na swoim wyglądzie i nie mieć energii na budowanie relacji.

Często unikają bliskości, bo boją się, że ich partner zauważy „wady”. Mogą mieć trudności w budowaniu zaufania i otwieraniu się na drugą osobę.

Rodzina i znajomi nie zawsze rozumieją problem. Mogą uważać, że to „wymyślanie” albo „przesadzanie”. To sprawia, że osoby z BDD czują się jeszcze bardziej samotne i niezrozumiane.

Terapia i metody leczenia – jak odzyskać zdrowy obraz siebie?”

Zaburzenie dysmorficzne ciała może zdominować Twoje życie. Nieustanne myśli o wyglądzie, lęk przed oceną i unikanie ludzi to codzienność wielu osób z tym problemem. Możesz jednak odzyskać kontrolę i nauczyć się patrzeć na siebie inaczej. Istnieją skuteczne metody leczenia, które pomagają zmienić sposób myślenia i poprawić jakość życia.

Nie musisz radzić sobie z tym samodzielnie. Terapia, odpowiednie techniki psychologiczne i zmiana nawyków mogą sprawić, że poczujesz się lepiej we własnym ciele. Co możesz zrobić?

Terapia poznawczo-behawioralna to jedna z najlepszych metod leczenia BDD. Pomaga zrozumieć, skąd biorą się obsesyjne myśli o wyglądzie i jak je kontrolować. Dzięki niej nauczysz się rozpoznawać mechanizmy, które pogłębiają Twój problem.

Terapia ta skupia się przede wszystkim na zmianie myślenia i zachowania. Terapeuta pokaże Ci, jak przestać interpretować wygląd jako źródło problemów. Pomoże Ci też zmniejszyć unikanie sytuacji społecznych i nauczy, jak patrzeć na siebie bardziej obiektywnie.

W trakcie terapii możesz pracować nad takimi aspektami jak:

Przeformułowanie negatywnych myśli – zamiast „jestem brzydki/a” nauczysz się myśleć „moja wartość nie zależy od wyglądu”.
Stopniowe wystawianie się na sytuacje wywołujące lęk – zamiast unikać ludzi, zaczniesz stopniowo wychodzić do świata.
Nauka akceptacji – zamiast dążyć do „perfekcji”, zrozumiesz, że każdy ma niedoskonałości i to jest normalne.

Psychoterapia nie działa natychmiast, ale regularna praca nad sobą przynosi efekty. Możesz nauczyć się żyć inaczej i odzyskać spokój.

Jednym z elementów psychoterapii poznawczo-behawioralnej jest ekspozycja na sytuacje, które wywołują lęk. Jeśli boisz się spojrzeć w lustro, terapeutka może poprosić Cię o to, byś robił to codziennie przez kilka minut. Jeśli unikasz zdjęć, stopniowo będziesz się oswajać z ich oglądaniem.

Celem tej terapii nie jest zmuszenie Cię do nagłej konfrontacji z lękiem, ale jego stopniowe osłabianie. Dzięki temu mózg uczy się, że dana sytuacja nie jest zagrożeniem.

Niektóre osoby z BDD wymagają leczenia farmakologicznego. Leki nie zmienią Twojego sposobu myślenia, ale mogą pomóc w zmniejszeniu lęku i obsesyjnych myśli. Najczęściej stosuje się:

Inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI) – pomagają w redukcji natrętnych myśli i poprawiają nastrój.
Leki przeciwlękowe – stosowane tymczasowo, jeśli lęk jest bardzo nasilony.

Leczenie farmakologiczne zawsze powinien dobierać psychiatra. Nie każdy potrzebuje leków, ale w niektórych przypadkach mogą one znacznie poprawić jakość życia.

Rozmowa z terapeutą to podstawa leczenia BDD, ale warto także korzystać z grup wsparcia. Spotkania z innymi osobami z podobnymi problemami mogą pomóc Ci poczuć się mniej samotnie.

W grupie możesz dzielić się swoimi doświadczeniami i słuchać, jak inni radzą sobie z problemem. Czasem świadomość, że nie jesteś jedyną osobą z tym zaburzeniem, daje ulgę i motywację do dalszej pracy nad sobą.

Leczenie nie kończy się w gabinecie terapeuty. Możesz samodzielnie wprowadzać zmiany, które poprawią Twój stosunek do własnego wyglądu.

Ogranicz przeglądanie się w lustrze – jeśli spędzasz godziny na analizowaniu swojego wyglądu, spróbuj ograniczyć ten nawyk. Ustal konkretne pory dnia, kiedy możesz spojrzeć w lustro, i nie przekraczaj tego czasu.
Unikaj porównywania się do innych – media społecznościowe są pełne retuszowanych zdjęć. Porównywanie się do influencerów czy celebrytów sprawia, że czujesz się gorzej. Przypomnij sobie, że zdjęcia w Internecie nie pokazują rzeczywistości.
Zmień sposób mówienia o sobie – nie mów o sobie źle. Jeśli łapiesz się na negatywnych komentarzach na swój temat, zatrzymaj się i spróbuj zmienić narrację. Zamiast „wyglądam okropnie” spróbuj powiedzieć „nie jestem idealny/a, ale to normalne”.
Skup się na swoich mocnych stronach – Twój wygląd nie definiuje Twojej wartości. Zastanów się, w czym jesteś dobry. Może masz świetne poczucie humoru, talent artystyczny albo jesteś dobrym słuchaczem? Każdy ma coś, co go wyróżnia.
Znajdź inne źródła radości – jeśli cały Twój świat kręci się wokół wyglądu, postaraj się znaleźć nowe zainteresowania. Hobby, sport czy rozwijanie pasji mogą pomóc odciągnąć uwagę od obsesyjnych myśli.

Dysmorfofobia jest zaburzeniem, z którym można skutecznie walczyć. Nie oznacza to, że nagle przestaniesz zwracać uwagę na swój wygląd, ale możesz nauczyć się nad tym panować.

Wiele osób, które przeszły terapię, mówi, że ich życie zmieniło się na lepsze. Przestali unikać ludzi, odzyskali pewność siebie i poczuli się wolni. Ty też możesz to osiągnąć.