Fobia społeczna – lęk przed ludźmi

Czym jest fobia społeczna?

Fobia społeczna należy do grona zaburzeń lękowych i klasyfikowana jest jako zaburzenia nerwicowe, związane ze stresem i pod postacią somatyczną. Najbardziej charakterystyczną cechą fobii społecznej jest oczywiście lęk. Nie jest to zwykła trema przed wielkimi wystąpieniami przed gronem obcych ludzi. To coś, co paraliżuje i zmusza człowieka do wycofania się z życia społecznego. Czasami wręcz do drastycznego odcięcia od wszystkich ludzi.

Fobia społeczna działa nie tylko w przypadku kontaktów osobistych. Objawiać się może też paraliżującym strachem przed wykonaniem połączenia telefonicznego czy odebraniem takiego. Może paraliżować przy wykonywaniu nawet najprostszych czynności – nawet zwykłe zrobienie zakupów i krótka interakcja z ekspedientką może absolutnie przerażać i zmuszać do załatwiania wszystkich spraw przez Internet i bez kontaktu z innym człowiekiem – nawet jeśli to zwykłe zakupy spożywcze.

Osoby dotknięte fobią społeczną czują ogromny lęk nie tylko przed kontaktami z innymi osobami. Lęk budzi w nich sama idea, że mogliby się z kimś spotkać i z kimś porozmawiać. Sama idea odebrania telefonu i wdania się w konwersację czy konieczność rozmowy z kimś w windzie podczas jazdy. Mogą dostać ataku lęku również podczas wyobrażania sobie takich czynności. Fobia społeczna może budzić nie tylko irracjonalny strach przed podejmowaniem interakcji z innymi ludźmi, ale też na przykład przed publicznym jedzeniem. Osoby z fobią społeczną boją się wystawiać na kontakt z innymi ludźmi, bo panicznie obawiają się wyśmiania czy negatywnej oceny, dlatego izolują się od ludzi i starają się nie wchodzić w żadne kontakty.

Szacuje się, że różnorodne zaburzenia lękowe dotyczą około pięć do siedmiu procent społeczeństwa, w tym na fobię społeczną może cierpieć od trzech do czterech procent osób. Warto jednak zdawać sobie sprawę, że szacunki mogą być zaniżone. Sporo osób z fobią społeczną może nie szukać pomocy, bo przeszkadza im w tym właśnie paraliżujący lęk.

Nie ma większej różnicy pomiędzy zapadalnością na fobię społeczną kobiet czy mężczyzn – struktura w tym przypadku rozkłada się dość równo. Choć część badań sugeruje, że fobia społeczna u kobiet może występować nawet do dwóch razy częściej niż u mężczyzn – nadal jednak brak jednoznacznego potwierdzenia takiego stanu rzeczy. Różnice można jednak zauważyć w przejawach fobii społecznej. W przypadku mężczyzn strach najczęściej przejawia się w zachowaniach opozycyjno-buntownicznych. Mężczyźni z fobią społeczną częściej nadużywają też alkoholu i sięgają po inne używki. Ich lęk w dużej mierze koncentruje się też na randkach i sytuacjach damsko-męskich.

W przypadku kobiet natomiast częściej fobii społecznej towarzyszą inne zaburzenia lękowe, zaburzenia dwubiegunowe czy zaburzenia depresyjne.

Fobia społeczna a nieśmiałość

Fobia społeczna i nieśmiałość nie idą ze sobą w parze. Fobia społeczna to bardzo poważne zaburzenie z grona zaburzeń lękowych. Natomiast nieśmiałość to po prostu cecha charakteru danego człowieka. Osoba nieśmiała chce przebywać z innymi osobami, potrzebuje kontaktu z nimi i próbuje się przełamać, ale przychodzi jej to z trudem. Osoba nieśmiała jednak może całkiem normalnie funkcjonować w społeczeństwie.

Osoba z fobią społeczną wycofuje się z życia społecznego i spędza czas w samotności, a strach w niej wzbudzają nie tylko konkretne wydarzenia, ale także wyobrażanie sobie różnych scenariuszy z tym związanych. Strach osoby z fobią społeczną jest niezwykle silny, wręcz paraliżujący i jest w stanie znacząco utrudnić, wręcz uniemożliwić normalne funkcjonowanie.

Przyczyny fobii społecznej

Fobia społeczna to jedno z wielu zaburzeń lękowych. A w przypadku większości zaburzeń lękowych bardzo trudno jest mówić o jednej, konkretnej przyczynie ich występowania. Nie inaczej jest w przypadku fobii społecznej. Dlatego każdy przypadek należy rozpatrywać w sposób indywidualny i w oparciu o badanie danego przypadku. Jednak naukowcy, którzy zajmują się kwestią zaburzeń lękowych, w tym właśnie kwestiami związanymi z fobiami społecznymi są zdania, że przyczyny ich występowania można podzielić na dwie kategorie. Pierwszą z nich są czynniki biologiczne, a drugą czynniki psychospołeczne.

W przypadku czynników biologicznych wskazuje się szczególnie na problemy w obrębie funkcjonowania pracy mózgu i całego układu nerwowego. Wskazuje się na to, że pacjenci dotknięci fobią społeczną mają problemy z neuroprzekaźnikami – zwłaszcza na mniejsze stężenie kwasu γ-aminomasłowego w mózgu. A jest on bardzo ważny, bo odpowiada za funkcje hamujące układu nerwowego. W praktyce oznacza to, że jeśli tego neuroprzekaźnika jest za mało, człowiek ciągle pozostaje w stanie większej czujności, jest bardziej pobudzony, a przy tym ma o wiele większy potencjał na generowanie sytuacji ucieczkowych. Nie można też obojętnie przejść wobec faktu, że u około pięćdziesięciu procent osób z fobią społeczną odnotowuje się większe natężenie fenyletylaminy, adrenaliny i noradrenaliny w organizmie, a wszystkie te hormony odpowiadają za większy poziom pobudzenia i mają działanie aktywizujące. Problemy zachodzą też w obrębie serotoniny i dopaminy.

W przypadku osób dotkniętych fobią społeczną nie można też przejść obojętnie wobec faktu, że ich mózg na widok ludzkich twarzy generuje odruchy obronne i aktywuje te swoje części, które odpowiadają za odczuwanie negatywnych emocji.

Nie wskazano do tej pory żadnego genu, który miałby odpowiadać w stopniu bezpośrednim za wystąpienie fobii społecznej u danej osoby. Nie można jednak jednoznacznie wykluczyć kwestii genetycznych, gdy mowa o przyczynach występowania fobii społecznej. Prowadzono badania na bliźniętach – w tym jedno- i dwujajowych, a także wśród osób, których krewni pierwszego stopnia mieli właśnie fobię społeczną. W przypadku bliźniąt chodziło o ustalenie jak rozpowszechnia się fobia społeczna w przypadku takich par. W drugim przypadku badano występowanie fobii społecznej w obrębie rodziny. W obu tych przypadkach udało się udowodnić, że ryzyko wystąpienia fobii społecznej wśród osób, u których w najbliższej rodzinie są przypadki występowania tej przypadłości jest od dwóch do aż sześciu razy większe niż w przypadku ogółu populacji.

Nie można jednak zapominać o czynnikach psychospołecznych. Tutaj w myśl nurtu psychoanalitycznego wskazuje się przede wszystkim na nierozwiązane konflikty z przeszłości. Każdy człowiek ma pewien bagaż doświadczeń. Czasami może okazać się on tak duży, że praktycznie niemożliwy do uniesienia. Dorastanie w dysfunkcyjnej rodzinie, brak zaspokojenia wewnętrznej potrzeby bezpieczeństwa czy miłości, brak wytworzenia zdrowych więzi z rodziną i dorastanie w przemocowym środowisku mogą bardzo sprzyjać rozwojowi fobii społecznej w późniejszym okresie życia.

Wskazuje się też na różnorodne zahamowania behawioralne – strach przed podejmowaniem aktywności, strach przed podejmowaniem wyzwań, poznawaniem nowych ludzi lub miejsc jako czynnik przyczyniający się do rozwoju fobii społecznej. Nie bez znaczenia pozostaje również neurotyzm. W tym przypadku rozumiany jako tendencja do o wiele silniejszego przeżywania nieprzyjemnych w odbiorze emocji oraz wyolbrzymiania negatywnych zdarzeń.

Na rozwój fobii społecznej u danego człowieka duży wpływ mogą mieć też cechy charakteru – nieśmiałość, cechy osobowości unikającej czy cechy osobowości zależnej. Fobię społeczną może wykształcić też swoisty wewnętrzny wstrząs na skutek traumatycznego wydarzenia. Także silna tendencja do ciągłego odczuwania poczucia winy i niska samoocena mogą przyczynić się do wytworzenia fobii społecznej.

Objawy fobii społecznej

Fobia społeczna to przede wszystkim zaburzenie lękowe, dlatego to właśnie silny, paraliżujący lęk wysuwa się na pierwszy plan, gdy mowa o różnorodnych objawach fobii społecznej. Lęk ten może się przejawiać na wszystkich społecznych płaszczyznach. Lęk może budzić bowiem:

• Kontakt z innymi ludźmi

• Wizja bycia ocenianym przez innych

• Widmo bycia odrzuconym lub wyśmianym przez otoczenie

• Konieczność prowadzenia niezobowiązującej rozmowy, na przykład w windzie lub u fryzjera

• Spotkanie znajomych osób

• Rozmowa telefoniczna

• Konieczność przebywania w miejscu pracy, wraz ze współpracownikami

Fobia społeczna, jeśli nie jest leczona i nasila się z biegiem czasu może doprowadzić do sytuacji, w której człowiek całkowicie odetnie się od innych ludzi i będzie odmawiał spotkania z kimkolwiek – nawet z członkami własnej rodziny. Takie osoby mają ogromne problemy w utrzymaniu pracy czy związków, nie radzą sobie nawet w najprostszych sytuacjach, jeśli zakładają one konieczność kontaktu z innymi ludźmi.

Taka osoba nie jest w stanie nawiązywać i podtrzymywać relacji z innymi ludźmi. Panicznie boi się, że będzie oceniana negatywnie, uznana za głupią, brzydką, nazbyt spoconą czy nieładnie pachnącą lub dziwną. Dlatego stara sobie z tym wszystkim jakoś radzić – stosuje zbyt mocny makijaż, by ukryć czerwienienie się, ciągle wietrzy, używa sporo dezodorantu i innych środków na radzenie sobie z potliwością. Stara się za wszelką cenę ukryć drżenie rąk czy jąkanie, dlatego może wtedy zachowywać się dość nienaturalnie.

Fobia społeczna może doprowadzić wręcz do sytuacji, w której osoba nią dotknięta będzie odczuwać silny strach przed publicznym jedzeniem. Może też spowodować, że dana osoba nie będzie w stanie załatwić swoich potrzeb fizjologicznych w publicznej toalecie.

Strach może objawiać się też w sposób czysto fizyczny, dając szereg objawów somatycznych:

• Czerwienienie się

• Jąkanie

• Ból brzucha

• Zawroty głowy

• Nadmierna potliwość

• Drżenie rąk

• Kołatanie serca

• Ból w klatce piersiowej

• Suchość w jamie ustnej

• Wzrost ciśnienia tętniczego

Wyróżnia się dwa rodzaje fobii społecznej: uogólnioną oraz izolowaną. W przypadku tej pierwszej strach wzbudzają wszystkie rodzaje kontaktów społecznych, co w rezultacie jest w stanie doprowadzić do sytuacji, w której osoba chora całkowicie się odizoluje od innych ludzi i zamknie w swojej samotności. Fobia społeczna izolowana może dotyczyć tylko konkretnych sytuacji społecznych – publicznego spożywania posiłków, rozmów z płcią przeciwną, konieczności rozmawiania przez telefon. Fobia społeczna izolowana też potrafi bardzo utrudnić życie, ale skupia się tylko na wycinku życia danej osoby i nie musi utrudniać całości życia.

W obu wersjach jednak fobia społeczna potrafi wywołać skrajne cierpienie i spowodować, że dana osoba nie będzie w stanie funkcjonować tak dobrze, jakby mogła w innych warunkach. Dlatego fobia społeczna jest czymś, czego nie wolno lekceważyć – należy podjąć kroki, by z nią walczyć.

Leczenie fobii społecznej

Fobia społeczna jest w stanie naprawdę mocno utrudnić życie – w wielu aspektach praktycznie je uniemożliwić. Powoduje też mnóstwo cierpienia. Dlatego należy z nią walczyć. Niestety, jest to trudne zadanie – fobia społeczna często sprawia, że ludzie nią dotknięci po prostu boją się poprosić o pomoc – bo boją się podejmowania kontaktów z ludźmi. Dlatego zrobienie tego pierwszego kroku jest nierzadko bardzo trudne.

Jeśli czujesz, że dzieje się z Tobą coś złego i chcesz skorzystać z pomocy specjalisty, ale przeraża Cię wizja wyjścia z domu, możesz skorzystać z pomocy przez Internet. Terapia online, przynajmniej na początku, może być dla Ciebie idealnym rozwiązaniem. A z biegiem czasu i wraz z postępem terapii przekonasz się do wyjścia z domu i terapii twarzą w twarz. I to już będzie ogromny krok do przodu.

W przypadku terapii fobii społecznej najlepsze efekty odnosi psychoterapia w nurcie poznawczo-behawioralnym, która pozwala dojść do sedna problemu, zrozumieć mechanizmy rządzące danym człowiekiem i zmienić je na lepsze, zdrowsze i bardziej akceptowalne społecznie wzorce.

Bywa, że lekarz psychiatra decyduje o wdrożeniu farmakoterapii. Ma to miejsce zwłaszcza w sytuacjach, w których objawy są tak silne, że praktycznie uniemożliwiają zrobienie czegokolwiek lub jeśli fobia społeczna połączona jest z innymi zaburzeniami lękowymi lub depresyjnymi. Wyciszenie objawów pomaga w lepszym funkcjonowaniu, jednak w żadnym wypadku nie jest w stanie zastąpić psychoterapii.

W przypadku leczenia fobii społecznej bardzo często proponowana jest terapia grupowa. Być może na początku będzie to dla Ciebie przerażające doświadczenie i nie od razu się na to zgodzisz, pozostając przy terapii indywidualnej – to zupełnie zrozumiałe i nie czuj się z tym źle, nie naciskaj też na kogoś z fobią społeczną, by się otworzył bardziej niż ma na to ochotę – jeśli fobią społeczną dotknięty jest ktoś Ci bliski. Małe kroki w terapii to bardzo dobra metoda na osiągnięcie sukcesu.

Terapia grupowa to jednak bardzo dobry sposób na wyjście z problemu. Pamiętaj, że na takiej terapii będą osoby, które borykają się z fobią społeczną – zupełnie tak samo, jak Ty. Nie będą Cię negatywnie oceniać, nie będą uważać za kogoś dziwnego. Zmagają się na co dzień z tym samym problemem i są na różnym etapie radzenia sobie z nim. Zbudowanie takie systemu wsparcia w postaci osób połączonych tych samym problemem i wspierających się nawzajem w walce z nim jest doskonałym sposobem na większe otworzenie się na ludzi. Daje Ci możliwość nie tylko przełamania się w bezpiecznych, kontrolowanych warunkach. Terapia grupowa daje też wspaniałą możliwość do ćwiczenia tych obszarów relacji międzyludzkich, z którymi ma się największy problem – witanie się, poznawanie nowych ludzi, podtrzymywanie rozmowy, przemawianie w większym gronie osób, rozmowy z płcią przeciwną – to wszystko i wiele innych to właśnie wszystko, co możesz wyćwiczyć.

Na początku wszystko to może brzmieć dla Ciebie przerażająco. Pamiętaj jednak, że wcale nie musisz uporać się z fobią w przeciągu kilku dni i przemienić się w lwa salonowego i duszę towarzystwa. Każdy, nawet najmniejszy krok do przodu to krok w dobrą stronę. Najważniejsze to wytrwać w terapii – to wcale nie jest łatwe zadanie. Jednak zaufaj specjaliście i nie przerywaj terapii aż do momentu, w którym terapeuta stwierdzi, że jesteś gotowy i możecie zakończyć wspólną pracę. Wytrwanie w terapii może być bardzo trudne, zwłaszcza na początku, gdy wszystko jest dla Ciebie obce, nowe i dziwne – jednak z biegiem czasu zauważysz postępy, a Twoja fobia społeczna zniknie. Będziesz wtedy mógł rozpocząć nowy etap w swoim życiu – wolny od lęku i samotności, z nowymi możliwościami i szansami. Jest o co walczyć.

Artykuł został merytorycznie zweryfikowany przez:

Monika Perkowska

Psycholog, Psychoterapeuta

Na stronie internetowej Psychoterapiacotam.pl, przykładamy wagę do udostępniania jedynie sprawdzonych, rzetelnych informacji dotyczących objawów i profilaktyki chorób, ponieważ jesteśmy przekonani, że rozwijanie świadomości i wiedzy w tej dziedzinie wspomoże długotrwałe utrzymanie zdrowia. Należy jednak zwrócić uwagę, że ten artykuł nie jest poradą lekarską i nie może zastąpić diagnostyki ani konsultacji z lekarzem lub specjalistą psychologiem psychoterapeutą.

Poszukujesz specjalisty do rozwoju osobistego ? Potrzebujesz pomocy w rozwiązaniu trudności emocjonalnych ?

SKONTAKTUJ SIĘ Z NAMI !

Poradnia CO tam? to skuteczna psychoterapia dla osób w każdym wieku. Dzięki znakomitej wiedzy i wieloletniemu doświadczeniu naszych specjalistów pomagamy skutecznie. Obdarzamy naszych pacjentów ogromną dozą zrozumienia, empatii i szacunku dla trudności, z jakimi się mierzą.

Pomożemy w doborze najlepszego specjalisty i znajdziemy możliwie najszybszy termin.

+48 573 050 052

Możesz również umówić samodzielnie wizytę w gabinecie, do twojej dyspozycji są aż 5 placówek w Warszawie,  lub sesję online.

Umów wizytę Kontakt

• Powiązane

Wysoka wrażliwość emocjonalna

Syndrom odrzucenia

Wypalenie życiowe

Kryzys emocjonalny – jak sobie poradzić

Lęk przed małżeństwem – co to jest gamofobia

Jak się uspokoić psychicznie

Anemia – co jeść przy anemii

Somatyzacja – co to jest