Leki psychotropowe – działanie, rodzaje, skutki

Co to są leki psychotropowe?

Wiele strachu związanego z tego typu lekami powoduje fakt, że niewiele osób tak naprawdę zdaje sobie sprawę z tego, czym są leki psychotropowe. To nic innego, jak leki, które mają zdolność oddziaływania na sposób funkcjonowania ośrodkowego układu nerwowego. Preparaty tego typu potrafią przenikać barierę krew-mózg.

Wbrew pozorom nie są wykorzystywane jedynie przy leczeniu chorób i innych zaburzeń psychicznych. Mogą być stosowane także przy leczeniu pewnych rodzajów bólów, czy bywać przepisywane w charakterze leków nasennych, które są stosowane przy leczeniu zaburzeń snu.

Leki psychotropowe nie są jednak lekami dla wszystkich – muszą być stosowane pod ścisłym nadzorem lekarza i są tylko na receptę. Stosowanie ich na własną rękę może grozić wieloma problemami i groźnymi konsekwencjami zdrowotnymi.

Działanie leków psychotropowych

Leki psychotropowe, jak wszystkie rodzaje leków, nie są magicznym panaceum na wszelkie dręczące ludzi problemy. To jednak sposób na to, by skutecznie walczyć z chorobą. Dookoła działania leków psychotropowych narosło wiele mitów i wątpliwości – to właśnie one powodują, że leki psychotropowe, zwane potocznie „psychotropami” budzą lęk.

Warto zdawać sobie sprawę z tego, że leki psychotropowe nie działają natychmiastowo. Czasami potrzeba wielu tygodni terapii, by zaczęły odnosić pożądany skutek. Jeszcze w innych wypadkach lekarz psychiatra musi kilkukrotnie zmieniać lekarstwa, by zaczęły na pacjenta oddziaływać tak, jak powinny.

Pamiętaj, że leki psychotropowe nie niszczą psychiki i nie powodują efektu „prania mózgu”. Czasami bywa wręcz całkowicie odwrotnie i tego typu leki działają ochronnie na neurony, które znajdują się w mózgu.

Leki psychotropowe nie są stosowane w celu ubezwłasnowolnienia osoby, która je bierze, nie zastępują też jej wolnej woli. Mają na celu pomoc w odzyskaniu równowagi psychicznej i powrót do normalnego, szczęśliwego życia wolnego od problemów.

Większość z tych leków nie należy też do grona stymulantów, a także nie uzależnia. Tutaj wyjątkiem mogą być lekarstwa z grupy benzodiazepin, jednak do uzależnienia dochodzi najczęściej przy niewłaściwym stosowaniu i nie przestrzeganiu zaleceń lekarza.

Leki psychotropowe bywają wykorzystywane jako główny i jedyny środek leczenia, jednak częściej są stosowane jako element bardziej kompleksowego leczenia i pełnią rolę wspierającą dla psychoterapii.

Rodzaje leków psychotropowych

Leki psychotropowe to bardzo ogólna nazwa dla dużej grupy leków, dlatego stosuje się wobec nich najróżniejsze klasyfikacje. Do jednej z najpopularniejszych należy stosowany przez lekarzy podział na leki:

• Normotymiczne – ich celem jest przede wszystkim ustabilizowanie nastroju pacjentów – najczęściej stosowane są, by leczyć i zapobiegać występowania okresów manii, które występują w chorobie afektywnej dwubiegunowej. Bywają też wykorzystywane do leczenia padaczki.

• Prokognitywne (nootropowe) – do tej grupy zaliczają się wszystkie leki psychotropowe, których głównym zadaniem jest poprawa funkcji poznawczych, ze szczególnym uwzględnieniem koncentracji i pamięci.

• Przeciwpsychotyczne (neuroleptyczne) – ich historia rozpoczyna się wraz z rozpoczęciem używania w celach leczniczych chloropromazyny. Jest ona zresztą stosowana do dzisiaj, jednak bardzo rzadko. Zdecydowanie częściej wykorzystywane są nowsze leki, które nazywa się obecnie atypowymi lekami neuroleptycznymi. Wykorzystywane są do leczenia psychoz – występujących na przykład w przypadku schizofrenii, ale także innych chorób i zaburzeń, przy których występują omamy i urojenia.

• Przeciwdepresyjne (tymoleptyczne) – najpowszechniejsza i najbardziej znana grupa leków psychotropowych. Ich historia sięga lat 50. XX wieku i związana jest bezpośrednio z obserwowaniem i leczeniem ludzi chorych na gruźlicę. W ramach leków antydepresyjnych współcześnie wyróżnia się kilka ich rodzajów, które różnią się od siebie sposobem działania na neuroprzekaźniki, które znajdują się w mózgu. Sama ich nazwa może być dość myląca, bo używa ich się nie tylko do leczenia depresji i zaburzeń nastroju. Stosowane są też przy leczeniu niektórych rodzajów bólów neuropatycznych. Z pożytkiem dla chorych stosowane są też w przypadku osób chorych na zaburzenia odżywiania, a także w przypadku osób chorych na zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne.

• Przeciwlękowe (anksjolityczne) – do najczęściej stosowanych leków psychotropowych z tej grupy zaliczają się benzodiazepiny. Ich stosowanie powoduje działanie nasenne i uspokajające, ale przede wszystkim mają silne działanie, które pozwala redukować lęk.

• Nasenne – leki nasenne to nie tylko anksjolityki. Do te grupy zaliczane są też leki, które stosowane są w przypadku krótkotrwałego leczenia problemów ze snem.

Skutki uboczne leków psychotropowych

W zasadzie wszystkie leki mają swoje skutki uboczne i leki psychotropowe nie są tutaj żadnym wyjątkiem. Mogą spowodować skutki uboczne, które znajdują się w szerokim spektrum różnorodnych objawów. Do typowych skutków ubocznych leków psychotropowych należą:

• Spadek ciśnienia tętniczego

• Zawroty głowy

• Upośledzenie koncentracji

• Nudności

Istnieje też szereg skutków ubocznych mniej typowych i dotykających niewielką liczbę pacjentów, u których leki psychotropowe są stosowane. Około jeden procent osób może cierpieć na złośliwy zespół neuroleptyczny. Objawia się on pobudzeniem psychoruchowym, zaburzeniami świadomości, wzmożonym napięciem mięśniowym, wzrostem ciśnienia tętniczego krwi, wzrostem temperatury ciała i zaburzeniami rytmu serca. W wypadku jego wystąpienia należy zaprzestać stosowania leków, które to powodują, trzeba wdrożyć też odpowiedni sposób leczenia tej dolegliwości– dlatego konieczna jest interwencja lekarza.

Może pojawić się także złośliwy zespół serotoninowy – ponownie dotyczy to tylko niewielkiej grupy osób, które stosują leki psychotropowe. Ryzyko jego wystąpienia wzrasta także wtedy, gdy pacjent – poza lekami antydepresyjnymi – zażywa inne lekarstwa, które mają na celu zwiększenie poziomu serotoniny lub też przyjmuje zbyt duże dawki leków antydepresyjnych. Złośliwy zespół serotoninowy objawia się wymiotami, biegunką, drżeniem, wzrostem temperatury ciała, wzmożeniem potliwości i tachykardią.

Innym skutkiem ubocznym, który może – choć wcale nie musi! – wystąpić w przypadku stosowania leków psychotropowych jest na przykład wzrost ryzyka wystąpienia zachowań samobójczych. To dotyczy głównie stosowania leków antydepresyjnych. Lekarz jednak zawsze o tym informuje pacjenta, który może się do niego zgłosić w każdym momencie, gdy coś takiego poczuje.

Pamiętaj, że wszystkie te skutki uboczne mogą się pojawić, jednak wcale nie muszą. Najważniejsze to przyjmowanie leków pod ścisłą kontrolą lekarza prowadzącego, zgodnie z zaleceniami, oraz zgłaszanie wszelkich skutków ubocznych. Dlatego nie bój się leczenia lekami psychotropowymi – one mają na celu pomóc Ci poradzić sobie z problemami, które Cię dręczą.