Szantaż emocjonalny
Szantaż emocjonalny jest jedną z technik manipulacji drugą osobą. Nie trzeba się go specjalnie uczyć. Już nawet małe dzieci stosują go, choć w sposób zupełnie bezwiedny. Rodzice i osoby, które spędzają sporo czasu z dziećmi, z pewnością spotkali się już ze zdaniami w stylu „jeśli byś mnie kochał, to kupiłbyś mi zabawkę”. Szantaż emocjonalny to jednak nie tylko domena dzieci. Stosują go ludzie w różnych układach społecznych – dzieci wobec rodziców, ale też rodzice wobec dzieci, nawet tych dorosłych, czy partnerzy w związku.
Jak rozpoznać szantaż emocjonalny? Jak sobie z nim radzić? Przeczytaj!
SPIS TREŚCI:
Czym jest szantaż emocjonalny?
Szantaż emocjonalny to potężna forma manipulacji, w której ktoś wykorzystuje twoje własne emocje przeciwko tobie. Może to polegać na wzbudzaniu poczucia winy, graniu na lękach lub manipulowaniu poczuciem obowiązku.
Często szantażyści emocjonalni wykorzystują twoją dobroć lub dobry charakter, sprawiając, że czujesz, że jesteś im coś winien. Mogą też grozić, że zrobią sobie krzywdę, jeśli nie zrobisz tego, czego chcą. Szantaż emocjonalny może być trudny do zniesienia, ale ważne jest, aby pamiętać, że ma się prawo powiedzieć “nie”.
Należy również pamiętać, że szantażyści emocjonalni często mają problem z przyjęciem odpowiedzialności za własne działania i uczucia. Jeśli znajdziesz się w związku z szantażystą emocjonalnym, ważne jest, aby ustalić granice i asertywnie komunikować się z otoczeniem.
To wszystko w teorii brzmi bardzo łatwo – wyznaczać granice, stawiać na asertywność i nie pozwolić drugiej osobie, by przejęła pełną kontrolę nad Twoim życiem. Jednak szantaż emocjonalny to naprawdę złożony problem.
Przede wszystkim szantaż emocjonalny to coś, co stosują osoby bliskie, takie, które są ważne dla osoby szantażowanej. Nie robi tego tajemniczy, obcy szantażysta – to coś, co stosowane jest przez dzieci, rodziców, rodzeństwo, przyjaciół czy partnerów. Ma na celu wywołanie u osoby szantażowanej poczucia winy, by zmusić ją do określonego zachowania lub wymuszenia wykonania określonej akcji. Jaki ma w tym cel? Korzyści dla siebie. Czasami te korzyści mogą być najzupełniej materialne – dziecko stosuje szantaż emocjonalny całkowicie bezwiednie, gdy chce, na przykład, otrzymać od rodzica nową, drogą zabawkę lub inną atrakcję.
Czasami jednak chodzi o władzę nad drugą osobą – uzależnienie jej od siebie czy zmuszenie, by trwała w toksycznym związku w strachu przed tym, że partner-szantażysta emocjonalny zrobi sobie krzywdę w innym wypadku.
Reagowanie na takie sytuacje bywa trudne – tam, gdzie w grę wchodzą emocje, czy chęć do zachowania własnych granic, ale też bez robienia przykrości drugiej osobie – to wszystko może być naprawdę obciążające. Zwłaszcza, że osoby, które intencjonalnie stosują szantaż emocjonalny, bywają niezwykle przekonujące. To bardzo silna forma szantażu, której nie należy lekceważyć. Nie należy jednak też się poddawać. Jeśli szantażysta emocjonalny zauważy, że jego działania przynoszą zamierzony skutek, będą stosować go nadal. Z biegiem czasu szantażyści mogą się posuwać coraz dalej, by osiągnąć swój cel. A wyrwanie się ze spirali szantażu emocjonalnego może być naprawdę bardzo trudne. Nadal jednak warto zrobić wszystko, by się od niego uwolnić.
Kto jest najbardziej narażony na szantaż emocjonalny?
Właściwie nikt nie ma immunitetu na szantaż emocjonalny. Każdy może paść jego ofiarą. Właśnie dlatego szantaż emocjonalny jest tak groźny. To technika manipulacji, która umiejętnie stosowana potrafi dotrzeć do każdego. Wielu szantażystów emocjonalnych rozwija się w sztuce szantażu, byle tylko osiągnąć swój cel – za wszelką cenę. Dlatego szantaż emocjonalny to coś, czego nie wolno lekceważyć – w otoczeniu każdego człowieka może być ktoś, kto mniej lub bardziej świadomie stosuje te techniki dla własnej korzyści.
Jednak istnieją osoby, które są bardziej podatne na szantaż emocjonalny niż inne. Szantażyści, zwłaszcza ci, którzy stosują swoje techniki manipulacji w sposób, uczą się rozpoznawać swoje ofiary – osoby, które będą najłatwiejsze do manipulacji właśnie w ten sposób. Do takiego grona zaliczają się osoby:
-
Nieasertywne
-
Niepotrafiące wyznaczać jasnych granic
-
Z niską samooceną
-
Z dużą potrzebą bycia akceptowanym przez innych za wszelką cenę
-
Które nie potrafią nawiązywać i utrzymywać zdrowych relacji międzyludzkich
Z tego jasno wynika, że osoby, które muszą zmagać się z problemami z samooceną, brakuje im umiejętności społecznych lub nie mają zdrowych wzorców tego, jak wyglądają relacje z innymi ludźmi, to osoby, które, statystycznie, bardziej narażone są na ryzyko padnięcia ofiarą szantażysty emocjonalnego.
Szantaż emocjonalny – postawy szantażysty
Nie każdy szantaż emocjonalny wygląda tak samo. W zasadzie to bardzo skomplikowana technika manipulacji. Szantażysta może mieć swoje „ulubione” techniki, które z powodzeniem stosuje na swoich ofiarach. Może też jednak dostosowywać je do danych osób, gdy wyczuje, jaka strategia działa najlepiej w danym przypadku. Szantażyści potrafią obserwować swoją ofiarę i dopasowywać się do niej, tak by jak osiągnąć założony cel w sposób najkrótszy i jak najlepszy dla samego siebie. Mogą zatem przyjmować najróżniejsze postawy, które mają na celu właśnie to umożliwić. A jakie to mogą być postawy?
-
Kusiciel – kusiciel to ten typ szantażysty emocjonalnego, który kusi swoją ofiarę. Obiecuje nagrody, jeśli tylko ta nagnie się i będzie postępować tak, jak sobie tego życzy kusiciel. Może to być namawianie do zrezygnowania ze spotkań z najlepszą przyjaciółką, bo „ona niszczy nas związek, jest zazdrosna. Jeśli zerwiesz z nią kontakt zobaczysz, że zaczniemy żyć dużo lepiej. Ona tylko mąci w naszym życiu. Będziesz mogła też poświęcić mi więcej czasu, co dobrze wpłynie na nasz związek”. Kusiciel obiecuje rzeczy, ale jeśli tylko osiągnie to, na czym mu zależało, natychmiast zapomina, że coś obiecał. Kusi jednak nadal, by nadal manipulować drugą osobą.
-
Biczownik – biczownik to ten typ szantażysty emocjonalnego, który wmawia ofierze, że jeśli nie zachowa się w określony, wymagany przez szantażystę sposób, to sprawi mu cierpienie. Może wmawiać, że bardzo go w ten sposób zrani, zasmuci, wprawi w przygnębienie czy skrzywdzi w inny sposób. Na przykład szantażysta może mówić, że jeśli ofiara zdecyduje się na wyjazd w delegację zawodową to jemu będzie tak bardzo przykro i może nawet przejść załamanie nerwowe.
-
Cierpiętnik – cierpiętnik to szantażysta, który przyjmuje pozę właśnie osoby mocno cierpiącej. W swoim szantażu emocjonalnym główny nacisk kładzie na poczucie winy ofiary i wmawia jej, że jego stan to konsekwencja jej działań. Tym samym wymaga, by ofiara ciągle się nim zajmowała i robiła wszystko, by poprawić mu humor.
-
Prokurator – taka osoba może wymuszać na ofierze określone zachowanie za pomocą agresji. W grę wchodzi zarówno agresja bierna, jak i czynna. Może dochodzić do gróźb, karania milczeniem i wielu innych sytuacji, w których ofiara wcale nie czuje się bezpiecznie. Prokurator grozi, by osiągnąć zamierzony cel. Może, na przykład, mówić „jeśli nie będziesz wracać z pracy prosto do domu, tylko będziesz wychodzić na drinka ze współpracownikami to pożałujesz”.
Wszystkie te postawy szantażysty emocjonalnego są niebezpieczne, a uleganie im może przynieść wyłącznie szkodę ofiarom. Dlatego warto być wyczulonym na rozmaite techniki stosowane przez szantażystów. Wtedy o wiele łatwiej je rozpoznać i rozpocząć z nimi walkę o wyznaczanie własnych granic w życiu.
Szantaż emocjonalny rodziców wobec dorosłych dzieci
Szantaż emocjonalny stosują dzieci wobec rodziców. Nader często można spotkać się z dzieckiem, które próbuje wymusić na rodzicu zakup czegoś lub zgodę na jakąś aktywność słowami „wcale mnie nie kochasz! Gdybyś mnie kochał to byś mi pozwolił/kupił…”. Dzieci stosują tę technikę bezwiednie. Jednak jeśli im się ulega, szybko uczą się, że jest to technika skuteczna, więc zaczynają ją rozwijać, a także stosować z premedytacją.
Jednak myli się każdy, kto uważa, że to tylko dzieci stosują szantaż emocjonalny wobec rodziców. W drugą stronę szantaż emocjonalny też jest stosowany. Rodzice mogą stosować go, by wymóc na dzieciach określone zachowanie. Nie zawsze mają też w związku z tym złe intencje, jednak metody, którymi próbują skłonić dziecko do określonego zachowania w przypadku szantażu emocjonalnego są niewłaściwe. Mogą też spowodować wiele problemów u dziecka.
Dziecko może wzrastać w przekonaniu, że musi zasłużyć na czyjąś miłość, nie jest warte ciepłych uczuć, żyć w poczuciu winy i mierzyć się z niską samooceną. Może być też bardziej narażone na nawiązanie i tkwienie w związkach toksycznych i niszczących, bo nie posiadło zdrowych wzorców relacji międzyludzkich.
Nawet jeśli dzieci już dorosną i będą chciały rozpocząć życie na własny rachunek, założą rodziny i wyprowadzą się z domu rodzinnego, nadal mogą padać ofiarą szantażu emocjonalnego ze strony rodziców.
Rodzice dorosłych dzieci najczęściej stosują szantaż emocjonalny w trzech sferach życia dziecka:
-
Wyboru drogi zawodowej
-
Wyboru partnera
-
Wyprowadzki z domu
Często bierze się on ze strachu przed samotnością i nieodwołalnym zamknięciem pewnego etapu w życiu – zwłaszcza w przypadku wyprowadzki dziecka z domu. W innych przypadkach może to być związane z chęcią realizacji własnych marzeń poprzez dziecko lub z przekonaniem, że rodzic – jako osoba starsza – wie lepiej, co dal dziecka jest najlepsze. Chęć kierowania życiem dorosłego dziecka i podejmowania wyborów za nie, prowadzi jednak do niszczenia więzi między rodzicem a dzieckiem.
Nawet jeśli szantażysta osiągnie sukces i dziecko będzie postępować zgodnie z jego życzeniem – nie wyprowadzi się z domu, nie pójdzie na wymarzone studia, by kultywować rodzinną tradycję lub spełniać ambicje rodziców, porzuci ukochanego partnera czy zwiąże się z partnerem, którego wybierze rodzic-szantażysta, nie można tu mówić o sukcesie dziecka. Sukces odniesie szantażysta. Dorosłe dziecko, które uległo i żyje pod dyktando rodzica, będzie mierzyć się z poczuciem winy, niską samooceną, frustracją, narastającym gniewem i przekonaniem, że zmarnowało swoje życie. A to może prowadzić do narastania konfliktów – również tych wewnętrznych i być bodźcem, który spowoduje szereg innych, bardzo poważnych problemów psychicznych.
Szantaż emocjonalny w związku
Jedną z najbardziej toksycznych form manipulacji w związku jest szantaż emocjonalny. Ma on miejsce wtedy, gdy jeden z partnerów próbuje kontrolować drugiego poprzez wzbudzanie w nim poczucia winy lub odpowiedzialności za własne emocje. Na przykład partner może powiedzieć: “Gdybyś naprawdę mnie kochał, zrobiłbyś X” albo “Robię to tylko dlatego, że mi na tobie zależy” Takie stwierdzenia mają na celu stworzenie nierównowagi sił w związku, zmuszając drugą osobę do spełniania żądań w celu uniknięcia poczucia winy lub odpowiedzialności.
W niektórych przypadkach szantaż emocjonalny może prowadzić nawet do przemocy fizycznej. Jeśli jesteś w związku, w którym czujesz, że jesteś szantażowany emocjonalnie, ważne jest, abyś zwrócił się o pomoc. Istnieje wiele miejsc, które mogą pomóc Ci w radzeniu sobie z tego typu manipulacyjnym zachowaniem. Pamiętaj, że nie jesteś odpowiedzialny za emocje partnera i nie powinieneś pozwalać sobie na kontrolowanie ich w ten sposób.
Osoby tworzą związek z powodu miłości – potężnego uczucia, które jest siłą. Jednak w przypadku toksycznych związków – a w takich dochodzi do szantażu emocjonalnego – miłość może być przez agresora i szantażystę postrzegana jako słabość drugiej osoby i coś, co można wykorzystać dla własnych korzyści.
Szantażysta wymusza odpowiednie – swoim zdaniem – zachowanie u partnera i robi wszystko, by podporządkować go sobie. Wzbudza przy tym w partnerze poczucie winy, może też stać się agresywny i zastraszać. Szantażysta robi wszystko, by złamać partnera i dyrygować nim. Może grozić, że zrobi krzywdę partnerowi lub dzieciom. Może też grozić, że zrobi krzywdę sobie, a nawet robić teatralne pokazówki, które mają na celu przekonanie drugiej strony, że mówi poważnie. Szantażysta jednak wcale nie chce naprawdę zrobić sobie krzywdy. Jedyne, czego chce, to podporządkowanie sobie partnera za wszelką cenę. Gra na poczuciu winy, obniża poczucie wartości, w razie potrzeby zastrasza lub gra na uczuciach – dobiera metody tak, by jak najmocniej oddziaływały na stronę szantażowaną.
Związek z szantażystą emocjonalnym nie jest związkiem zdrowym. Wypacza ideę bycia razem, wspólnoty partnerskiej czy rodziny. Czasami może być bardzo subtelny. W końcu partnerzy znają siebie nawzajem bardzo dobrze, wiedzą, co najlepiej działa na partnera. Wiedzą też, gdzie nacisnąć, by zabolało lub by wywołać odpowiednią reakcję. Z biegiem czasu może on stać się jednak coraz bardziej natarczywy, a życie szantażowanej osoby może być coraz bardziej podporządkowane szantażyście.
Bardzo często szantażystami zostają partnerzy narcystyczni i egocentryczni – tacy, którzy skupiają się wyłącznie na zaspokajaniu własnych potrzeb za wszelką cenę, a potrzeby innych osób, w tym własnego partnera i dzieci, nie mają dla nich absolutnie żadnego znaczenia. Szantażystami mogą być też osoby chorobliwie zazdrosne czy takie, które czują ogromną potrzebę kontroli w życiu i chcą sterować życiem partnera i dopasowywać go do siebie – bez względu na to, co o tym sądzi i jak się z tym czuje druga strona. Poczucie kontroli daje im poczucie władzy, która jest dla nich wartością samą w sobie.
Jak się bronić w przypadku szantażu emocjonalnego?
Szantaż emocjonalny nigdy nie jest czymś, co powinno być akceptowane przez otoczenie. To nie jest wzorzec właściwej, prawidłowej relacji. Szantaż emocjonalny zawsze działa na ofiarę źle, podkopuje jej pewność siebie, samoocenę i znacząco pogarsza komfort życia.
Wcale jednak nie jest łatwo z nim walczyć. W końcu szantaż emocjonalny działa tylko wtedy, gdy ofiara na niego reaguje. A reaguje wtedy, gdy w grę wchodzą prawdziwe, silne emocje. Szantaż emocjonalny właśnie dlatego dotyczy czegoś, co stosują bliskie osoby, często też, niestety, najbliższe danej osobie. Jednak miłość, przyjaźń, przywiązanie – to wszystko nie może stać na przeszkodzie w uwolnieniu się ze spirali szantażu emocjonalnego. Co możesz zrobić, by się uwolnić?
Przede wszystkim naucz się wyznaczać własne granice. Komunikuj jasno ich zakres i nie pozwalaj na ich przekraczanie. Asertywność to bardzo ważna umiejętność. Nie wszystkim opanowanie tej sztuki przychodzi łatwo, wszystkiego jednak można się nauczyć. Możesz wyrobić w sobie umiejętność asertywnego reagowania w życiu. Warto się tym zająć, by polepszyć komfort życia. Nawet jeśli nie jesteś ofiarą szantażu emocjonalnego.
Komunikuj też swoje emocje i potrzeby. Mów o nich, tłumacz i spraw, by druga strona zrozumiała też to, co Ty przeżywasz, czego potrzebujesz i jakie masz pragnienia. Być może osoba stosująca szantaż nie widziała nigdy wcześniej problemu, bo nikt jej o tym nie powiedział, a z jej punktu widzenia wszystko było w porządku – w końcu nie było żadnego słowa sprzeciwu.
Zdarza się, że problem jest na tyle złożony, że nie obędzie się bez terapii. W przypadku szantażu emocjonalnego w rodzinie czy związku, przydatna może być terapia rodzinna lub terapia dla par. Wtedy jest szansa na to, że rodzina czy para, otworzy się na swoje emocje, nauczy komunikować i uwzględniać potrzeby innych osób, nie tylko swoje.
Czasami jednak druga osoba, szantażysta emocjonalny, wcale nie chce się zmienić. Nie chce zrozumieć, że postępuje źle i nie obchodzą go potrzeby partnera. Taki związek najzdrowiej i najbezpieczniej dla siebie jest zakończyć. W zrozumieniu tego też może pomóc psychoterapia. Również psychoterapia indywidualna. Podczas takiej terapii masz szansę lepiej poznać i zrozumieć samego siebie. Masz szansę spojrzeć na swoje życie z nowej, zdrowszej perspektywy i wprowadzić korzystne zmiany.
To wszystko wcale nie jest łatwe, zajmuje dużo czasu, a podczas terapii budzą się bardzo silne, tłumione dotychczas emocje. Jednak przepracowanie swoich problemów, zmiana schematów myślenia i postępowania czy trening umiejętności społecznych – to wszystko coś, co może znacząco poprawić jakość życia. Zawalcz o lepsze jutro. Szantaż emocjonalny nigdy nie jest czymś dobrym. Zdrowa miłość, zdrowy związek i relacje z drugim człowiekiem to coś, w czym szantaż emocjonalny w ogóle nie powinien się pojawiać.
Na stronie internetowej Psychoterapiacotam.pl, przykładamy wagę do udostępniania jedynie sprawdzonych, rzetelnych informacji dotyczących objawów i profilaktyki chorób, ponieważ jesteśmy przekonani, że rozwijanie świadomości i wiedzy w tej dziedzinie wspomoże długotrwałe utrzymanie zdrowia. Należy jednak zwrócić uwagę, że ten artykuł nie jest poradą lekarską i nie może zastąpić diagnostyki ani konsultacji z lekarzem lub specjalistą psychologiem psychoterapeutą.
Poszukujesz specjalisty do rozwoju osobistego ? Potrzebujesz pomocy w rozwiązaniu trudności emocjonalnych ?
SKONTAKTUJ SIĘ Z NAMI !
Poradnia CO tam? to skuteczna psychoterapia dla osób w każdym wieku. Dzięki znakomitej wiedzy i wieloletniemu doświadczeniu naszych specjalistów pomagamy skutecznie. Obdarzamy naszych pacjentów ogromną dozą zrozumienia, empatii i szacunku dla trudności, z jakimi się mierzą.
Pomożemy w doborze najlepszego specjalisty i znajdziemy możliwie najszybszy termin.
Możesz również umówić samodzielnie wizytę w gabinecie, do twojej dyspozycji są aż 5 placówek w Warszawie, lub sesję online.
Dodaj komentarz