Kompleks Edypa
Kompleks Edypa to pojęcie, które już od lat funkcjonuje w książkach, artykułach i badaniach dotyczących psychologii. W historii psychologii cieszyło się mniejszym lub większym zainteresowaniem, w zależności od okresu, w którym było omawianie. Mówi się nawet, że kompleks Edypa to typowe stadium rozwoju dziecka płci męskiej.
Czym jest w swej istocie kompleks Edypa? Skąd się wziął kompleks Edypa? Jakie są jego objawy? Jakie ma konsekwencje i jak go leczyć? Przeczytaj!
SPIS TREŚCI:
Kompleks Edypa
Zygmunt Freud, uważany za ojca psychoanalizy, wyróżnił w toku swych badań wiele mechanizmów psychologicznych, które towarzyszą rozwojowi człowieka przez całe jego życie. Jednym z nich jest właśnie kompleks Edypa – zgodnie z teorią Zygmunta Freuda, zjawisko jak najbardziej naturalne na pewnym etapie rozwoju człowieka – w tym przypadku dziecka płci męskiej.
Sam termin „kompleks Edypa” wziął się z mitologii greckiej. Istnieje szeroko rozpowszechniony mit o Edypie:
Jemu ojcu, Lajosowi, który był władcą Teb, wyrocznia delficka przepowiedziała, że pisana mu jest śmierć z rąk własnego syna. Syn ten, po zamordowaniu ojca, miał wejść w związek z jego małżonką, czyli własną matką, Jokastą. Lajosa przepowiednia ta przeraziła do tego stopnia, że przebił mu stopy żelaznymi gwoździami, spętał i kazał służącemu porzucić go w górach na pewną śmierć. Ten jednak nie wykonał polecenia swojego władcy i przekazał dziecko pasterzom, a oni oddali je pod opiekę władcy Koryntu i jego żony, którzy nie mogli mieć własnych dzieci. Z biegiem lat Edyp dorósł i samodzielnie udał się do wyroczni delfickiej, gdzie usłyszał tą samą przepowiednię, którą przed laty jego ojciec – dowiedział się, że zabije ojca i poślubi własną matkę. Przekonany, że chodzi o jego przybranych rodziców – króla Koryntu i jego żonę, opuścił rodzinne strony i udał się na wędrówkę. Podczas jej trwania wdarł się w scysję z mężczyzną, który nie chciał ustąpić mu miejsca na drodze i żądał tego od niego. W rezultacie go zabił. Nie wiedział, że mężczyzną tym jest władca Teb, Lajos, czyli jego biologiczny ojciec. W Tebach pokonał Sfinksa i w nagrodę pojął za żonę Jokastę – nie wiedząc, że żeni się z własną matką. Doczekał się z nią nawet kilkorga dzieci.
W ujęciu psychoanalitycznym kompleks Edypa oznaczał w pierwotnym ujęciu tego terminu kazirodczy popęd do własnej matki, który połączony jest z niechęcią, zazdrością, czy potrzebą rywalizacji z drugim z rodziców. Freud stwierdził, że to normalny mechanizm psychologiczny i pojawia się u dzieci między trzecim a piątym rokiem życia.
Kompleks Edypa – objawy
Kompleks Edypa w swojej istocie jest kazirodczym, seksualnym popędem dziecka płci męskiej do własnej matki. I choć wydaje się to być kwestią niezwykle kontrowersyjną, to już sam Zygmunt Freud uważał, że to normalny mechanizm psychologiczny, który odzywa się w każdym dziecku w wieku około trzech do pięciu-sześciu lat.
Właśnie wtedy chłopiec (bowiem w przypadku kompleksu Edypa zawsze mówimy o pociągu syna do matki. Identyczne zjawisko, lecz dotykające córek i ojców nazwane zostało kompleksem Elektry) zaczyna odkrywać swoją seksualność i zaczyna rozwijać się w sferze psychoseksualnej. W tym okresie życia najczęściej jedyną kobietą w otoczeniu dziecka jest jego matka, dlatego właśnie na nią kieruje swoje uczucia. W tym okresie dąży do bliskości cielesnej z matką, jest ciekawe jej cielesności, mały synek może też – naśladując w tym ojca – całować mamę w usta.
Ojciec też ma znaczenie w przebiegu kompleksu Edypa. Syn może się stać zazdrosny o ojca i manifestować to na wiele różnych sposobów. Może nie chcieć spędzać czasu z ojcem, być rozdrażniony w jego towarzystwie, czy zachowywać się niegrzecznie wobec niego. Może też dążyć do odseparowania go od matki, tak, by móc spędzać czas tylko z nią, bez towarzystwa ojca.
Skomplikowane relacje z ojcem na tym etapie mogą doprowadzić do wystąpienia lęku kastracyjnego. Związany on jest z przeczuciem, że ojciec wie o emocjach, które targają synem i będzie próbował się zemścić i go za to ukarać.
Czasami jednak dochodzi do sytuacji, w której dziecko nie przepracowuje kompleksu Edypa i pozostaje on niezamkniętym rozdziałem w życiu także wtedy, gdy dziecko już dorośnie. Kompleks Edypa u dorosłego mężczyzny nie ma jednak podłoża erotycznego – za to rozwija się w stronę zbyt mocnej, chorobliwej wręcz emocjonalnej więzi z matką.
Do takiego rozwoju sytuacji może dojść na przykład wtedy, gdy rodzice się rozstaną i dziecko poczuje się niejako „zwycięzcą” w walce o matkę. Osobą, która „przegoniła rywala” i ma teraz matkę na wyłączność. Także zachowanie matki może doprowadzić do tego, że kompleks Edypa będzie występował także w przypadku osoby dorosłej. Może się tak zdarzyć wtedy, gdy matka zaczyna – świadomie lub nie – traktować swojego syna po partnersku, nie znajdując zrozumienia, szczęścia czy bliskości w związku z innym mężczyzną. Wtedy przerzuca całą swoją miłość i uwagę na syna, zaczyna też traktować go nie jak dziecko, ale jak równorzędnego partnera, co może zaburzyć ich wspólne relacje.
Dorosły mężczyzna dotknięty kompleksem Edypa będzie miał problemy z nawiązaniem relacji z inną kobietą i wejściem w związek. Może też nie mieć ochoty na opuszczenie rodzinnego domu i uzależnić się od matki i jej opieki – to właśnie ona będzie za niego podejmować wszystkie decyzje, a on będzie się podporządkowywał.
Kompleks Edypa – leczenie
Kompleks Edypa sam w sobie nie jest zaburzeniem, tylko normalnym etapem rozwoju, przez który przechodzi człowiek w pewnym wieku. Właśnie z tego powodu po pewnym czasie ustępuje samoistnie.
Wyparcie kompleksu Edypa jest związane z lękiem kastracyjnym – jego wystąpienie sprawia, że dziecko może przepracować swój kompleks, z biegiem czasu zacząć odczuwać coraz większą więź i identyfikację z ojcem, co pomaga mu poradzić sobie z kompleksem Edypa.
Z biegiem czasu też zmienia się świadomość dziecka – zaczyna ono odczuwać coraz większe skrępowanie tematami związanymi z seksem, odczuwa swoją coraz większą odrębność. Dochodzi też do kolejnego etapu rozwoju, który zauważył i opisał Zygmunt Freud – rozwoju superego, który jest już ostatnim etapem kształtowania osobowości człowieka.
Gdy dziecko jest jeszcze małe – rodzice, którzy zauważą u niego objawy kompleksu Edypa powinni pomóc mu przejść przez tę fazę. Powinni jednak być bardzo delikatni i działać subtelnie – krzyczenie na dziecko, czy karanie go nie przyniesie spodziewanych rezultatów, tylko może doprowadzić do pogłębienia konfliktu, który występuje w takich przypadkach w umyśle dziecka. Trzeba wyznaczać jasne granice – nauczyć dziecko spania we własnym łóżku, czy ograniczać sytuacje, w których dziecko mogłoby zobaczyć rodzica w negliżu. Należy dziecku też tłumaczyć, że niektóre czynności są zarezerwowane wyłącznie dla dorosłych – jak, na przykład, całowanie w usta.
Zupełnie inaczej należy postępować, gdy kompleks Edypa występuje u dorosłego mężczyzny. Tutaj nie wystarczy wspierać i czekać, aż problem sam się rozwiąże – w takim przypadku wskazana jest psychoterapia. Zwłaszcza terapia psychoanalityczna odnosi tutaj spore sukcesy. Na takich spotkaniach pacjent, wraz z psychoterapeutą dokonuje gruntownej analizy swojego dzieciństwa i szuka wszystkich punktów zapalnych, które mogłyby spowodować, że doszło do rozwinięcia kompleksu Edypa. Terapeuta pomaga pacjentowi dojść do sedna problemu. Dzięki czemu ma on możliwość przepracowania dawnych konfliktów, które pomogą mu w wyparciu kompleksu Edypa.
Kompleks Edypa – psychologia
Współcześnie w psychologii można zauważyć swoiste odejście od części pierwotnych założeń kompleksu Edypa, które opisał Zygmunt Freud. Przede wszystkim dzisiaj już z reguły nie uznaje się wątków kazirodczych – związanych z erotycznym pociągiem syna do matki.
Część z obecnych nurtów psychologicznych wprost nazywa koncepcję freudowską „archaiczną” i doszukuje się w niej wyodrębniania się indywidualnej tożsamości dziecka, które zaczyna zauważać swoją odrębność. Zaczyna też zauważać, że różni się od matki – także pod względem fizycznym.
Stosowana obecnie interpretacja kompleksu Edypa skłania się raczej ku tłumaczeniu tego zjawiska strachem przed utratą miłości matki. Stąd też bierze się niechęć do ojca, zazdrość i potrzeba rywalizacji z nim – ojciec jest postrzegany jako osoba, która „kradnie” miłość matki.
Na stronie internetowej Psychoterapiacotam.pl, przykładamy wagę do udostępniania jedynie sprawdzonych, rzetelnych informacji dotyczących objawów i profilaktyki chorób, ponieważ jesteśmy przekonani, że rozwijanie świadomości i wiedzy w tej dziedzinie wspomoże długotrwałe utrzymanie zdrowia. Należy jednak zwrócić uwagę, że ten artykuł nie jest poradą lekarską i nie może zastąpić diagnostyki ani konsultacji z lekarzem lub specjalistą psychologiem psychoterapeutą.
Dodaj komentarz