PMS – na czym polega i jak objawia się zespół napięcia przedmiesiączkowego?

PMS to okres, który poprzedza menstruację, charakteryzujący się różnorodnymi objawami. Od bólu i obrzęków po wzmożoną drażliwość czy zmiany nastroju, PMS może wprowadzić chaos w życie codzienne i sprawić, że z pozoru zwyczajne czynności stają się wyzwaniem. Jednak zanim skoncentrujemy się na technikach radzenia sobie, warto sięgnąć głębiej, by zrozumieć skalę tego zjawiska.

PMS nie jest jednostkowym doświadczeniem – każda kobieta przechodzi przez PMS zupełnie inaczej, zarówno jeśli chodzi o rodzaj objawów, jak i ich intensywność. Wpływa to nie tylko na sferę fizyczną, ale także na psychikę, kształtując humory, decyzje i relacje społeczne. Ten czas w miesiącu staje się czasem wyjątkowej samoświadomości i refleksji, wymuszając od kobiet świadomość własnego ciała, jego sygnałów i potrzeb.

W artykule tym postaramy się spojrzeć na PMS z różnych perspektyw, ukazując zarówno naukowe aspekty tego zjawiska, jak i codzienne wyzwania, przed jakimi stają kobiety. Przeanalizujemy nie tylko techniki radzenia sobie, ale także społeczne i kulturowe konteksty, w jakich PMS funkcjonuje. Zgłębimy kwestie wpływu PMS na życie zawodowe, społeczne, a także bliskie relacje. Przez pryzmat tego tematu chcemy podkreślić, że radzenie sobie z PMS to nie tylko indywidualne wyzwanie, ale również społeczny dialog o zdrowiu, akceptacji i zrozumieniu kobiecego ciała.

Czym jest PMS?

PMS, czyli zespół napięcia przedmiesiączkowego, to zjawisko związane z cyklem menstruacyjnym u wielu kobiet. Jest to okres, który poprzedza miesiączkę i charakteryzuje się różnorodnymi objawami fizycznymi, emocjonalnymi i behawioralnymi. PMS może wpływać na jakość życia i codzienną aktywność kobiet, stanowiąc poważne wyzwanie zarówno dla nich, jak i dla otoczenia.

Jednym z charakterystycznych aspektów PMS są objawy fizyczne. Kobiety doświadczają bólu piersi, obrzęków, bólów głowy, wzmożonej wrażliwości na bodźce zewnętrzne oraz zmian w apetycie. Te dolegliwości mogą utrudniać wykonywanie codziennych czynności i wpływać na samopoczucie.

PMS wpływa również na sferę emocjonalną. Kobiety często doświadczają wahania nastroju, drażliwość, uczucie smutku lub złości, a także problemy z koncentracją. Te zmiany emocjonalne mogą prowadzić do trudności w relacjach interpersonalnych i wymagać zrozumienia ze strony otoczenia.

Aspekty behawioralne PMS są równie istotne. Kobiety mogą odczuwać zmęczenie, problemy ze snem, nadmierną senność lub trudności z koncentracją. Te objawy mogą wpływać na wydajność w pracy lub szkole, co wymaga elastyczności ze strony pracodawców i edukatorów.

PMS, choć nie jest chorobą, może znacząco wpływać na życie codzienne kobiet, zarówno psychicznie, jak i fizycznie. Zrozumienie tego zjawiska jest kluczowe dla stworzenia odpowiednich mechanizmów wsparcia i pomocy. Edukacja na temat PMS może pomóc w lepszym rozumieniu PMS i sprawić, że temat ten będzie traktowany tak, jak powinien – czyli poważnie, a nie w kategoriach komediowych gagów, do których często jest sprowadzany, zwłaszcza w popkulturze.

W kontekście społecznym PMS wymaga również uwagi ze strony społeczeństwa. Dostosowanie się do potrzeb kobiet w okresie przedmiesiączkowym może przyczynić się do stworzenia bardziej przyjaznego i zrozumiałego środowiska, co ma znaczenie zarówno dla dobrostanu jednostki, jak i społeczeństwa jako całości.

Jakie są przyczyny PMS?

Zespół napięcia przedmiesiączkowego to złożone zjawisko, które dotyka znaczną część populacji kobiet przed rozpoczęciem miesiączki. Pomimo licznych badań, pełne zrozumienie przyczyn PMS pozostaje wyzwaniem, a obecne teorie wskazują na szereg czynników, zarówno hormonalnych, genetycznych, jak i środowiskowych.

Hormony odgrywają kluczową rolę w cyklu menstruacyjnym, a fluktuacje poziomu estrogenów i progesteronu są związane z występowaniem PMS. Przez większość cyklu menstruacyjnego estrogeny dominują, a progesteron wzrasta w drugiej połowie cyklu. Nieregularności w tych zmianach hormonalnych mogą wpływać na różnice indywidualne w doznawaniu PMS.

W dodatku niektóre kobiety wykazują większą wrażliwość na zmiany hormonalne niż inne. Badania sugerują, że receptory hormonalne w mózgu mogą być bardziej aktywne u osób doświadczających nasilonych objawów PMS, co może wpływać na reakcję na wahania hormonalne.

Niedobory substancji odżywczych, takich jak witamina B6, magnez czy cynk, również są związane z nasileniem objawów PMS. Te składniki odgrywają rolę w regulacji procesów biologicznych związanych z cyklem menstruacyjnym, a ich brak może przyczyniać się do występowania objawów PMS.

Warto zdawać sobie sprawę też z tego, że skłonność do PMS może być dziedziczona. Kobiety, których matki miały problemy z zespołem napięcia przedmiesiączkowego, mogą być bardziej narażone na jego wystąpienie. Badania genetyczne sugerują istnienie pewnych genów związanych z nasileniem objawów PMS.

Stres jest powszechnie uznawany za czynnik wpływający na zdrowie psychiczne i fizyczne, a także na regulację hormonalną. W okresie stresu organizm może produkcję hormonów stresu, takich jak kortyzol, co może wpływać na równowagę hormonalną związana z PMS.

Pamiętaj, że też dieta i styl życia odgrywają kluczową rolę w zdrowiu hormonalnym. Spożywanie dużej ilości kofeiny, alkoholu czy palenie papierosów może zaostrzać objawy PMS. Regularna aktywność fizyczna może natomiast korzystnie wpływać na równowagę hormonalną.

Depresja, zaburzenia lękowe czy choroby układu hormonalnego mogą wpływać na nasilenie objawów PMS. Interakcje między PMS a innymi stanami zdrowia są przedmiotem badań mających na celu zidentyfikowanie wspólnych mechanizmów patofizjologicznych.

Rozumienie przyczyn PMS jest niezwykle istotne dla opracowania skutecznych strategii leczenia i prewencji. Badania nad tym zespołem prowadzone są na wielu płaszczyznach, od genetyki i neurobiologii po wpływ środowiska i stylu życia. W miarę postępu badań naukowych można spodziewać się lepszego zrozumienia i bardziej spersonalizowanych podejść do leczenia PMS.

Jak objawia się PMS?

Zespół napięcia przedmiesiączkowego objawia się różnorodnymi dolegliwościami fizycznymi, emocjonalnymi i behawioralnymi występującymi u wielu kobiet w okresie poprzedzającym miesiączkę. Objawy PMS mogą być bardzo zróżnicowane pod względem nasilenia i charakteru, co sprawia, że doświadczenia kobiet są indywidualne.

Objawy fizyczne

• Ból piersi – wiele kobiet doświadcza bolesności i obrzęku piersi w okresie PMS. Piersi stają się bardziej wrażliwe na dotyk, a ból może być powodem dyskomfortu.
• Bóle głowy i migreny – bóle głowy, w tym migreny, są częstym objawem PMS. Mogą one znacznie utrudniać codzienne funkcjonowanie i wpływać na ogólne samopoczucie.
• Bóle mięśni i stawów – zespół napięcia przedmiesiączkowego może powodować uczucie sztywności, bólu mięśni i stawów, co wpływa na ruchomość i komfort ruchowy.
• Obrzęki – niekiedy kobiety doświadczają zatrzymywania płynów, co prowadzi do obrzęków, zwłaszcza w okolicach nóg i stóp.
• Zaburzenia snu – PMS może wpływać na jakość snu. Kobiety często doświadczają trudności z zasypianiem, częste przebudzenia w nocy lub nadmierną senność w ciągu dnia.

Objawy emocjonalne

• Wahania nastroju – jednym z charakterystycznych objawów PMS są nagłe i nieprzewidywalne zmiany nastroju. Kobiety mogą doświadczać uczucia smutku, drażliwości, złości lub nadmiernego wzburzenia.
• Lęk i nerwowość – PMS może wywoływać uczucia lęku, nerwowości i napięcia psychicznego. Kobiety mogą odczuwać wzmożoną czułość na stresujące sytuacje.
• Zmiany w libido – u niektórych kobiet PMS może wpływać na poziom libido, prowadząc do wzmożonej potrzeby bliskości lub odwrotnie – spadku zainteresowania życiem seksualnym.
• Zmiany apetytu – niektóre kobiety doświadczają zmian w apetycie w okresie PMS, manifestujące się nadmiernym łaknieniem, głodem lub wręcz przeciwnie – utratą apetytu.

 

Objawy behawioralne

• Irracjonalność – zespół napięcia przedmiesiączkowego może prowadzić do występowania irracjonalnych reakcji i trudności w utrzymaniu równowagi emocjonalnej.
• Problemy z koncentracją – kobiety doświadczające PMS mogą mieć trudności z koncentracją, co może wpływać na efektywność w pracy i przy wykonywaniu codziennych obowiązków.
• Zmęczenie – PMS często powoduje uczucie zmęczenia i osłabienia, nawet jeśli kobieta spała wystarczająco długo. To może wpływać na poziom energii i motywacji do aktywności.

PMS jest zjawiskiem indywidualnym, i każda kobieta może doświadczać różnych kombinacji tych objawów. Pamiętaj, że intensywność objawów może różnić się z cyklu na cykl, co sprawia, że zarówno diagnoza, jak i leczenie PMS są wyzwaniem. Długotrwałe notowanie objawów w kalendarzu cyklu może jednak pomóc w monitorowaniu zmian i dostarczyć istotnych informacji lekarzowi przy konsultacji.

Dlaczego PMS bywa bagatelizowany przez otoczenie?

Bagatelizowanie zespołu napięcia przedmiesiączkowego przez otoczenie jest zjawiskiem, które może wynikać z wielu czynników, zarówno społecznych, kulturowych, jak i braku pełnego zrozumienia samego zespołu. PMS dotyka znaczną część populacji kobiet, jednak jego charakterystyczne objawy, często przeplatające się z naturalnym cyklem menstruacyjnym, mogą prowadzić do niedoceniania i minimalizowania dolegliwości przez osoby spoza tego doświadczenia. Co sprawia, że problem ten, choć całkiem powszechny i bardzo poważny, jest lekceważony?

• Brak powszechnej świadomości problemu – pomimo znacznego postępu w dziedzinie zdrowia kobiet, PMS wciąż nie jest powszechnie rozumiany. Brak świadomości na temat różnorodności objawów, nasilenia i wpływu PMS może prowadzić do bagatelizowania go jako “zwykłych dolegliwości przedmiesiączkowych”.
• Stygmatyzacja emocji kobiecych – historycznie społeczeństwo przypisywało pewne emocje kobietom jako wynik cyklu menstruacyjnego, co może prowadzić do bagatelizowania ich uczuć jako wyniku “typowej” hormonalnej zmienności. To stereotypowe postrzeganie kobiecych emocji w kontekście PMS może wpływać na ich deprecjację.
• Tabu wokół menstruacji – mimo postępów w rozmowach na temat zdrowia kobiet, menstruacja wciąż jest obarczona pewnym tabu. To może prowadzić do zniechęcania kobiet do otwartej rozmowy na temat swoich doświadczeń, w tym objawów PMS, obawiając się społecznego osądu czy niezrozumienia.
• Wpływ kultury i mediów – kultura i media mogą kształtować społeczne wyobrażenie na temat zdrowia i doświadczeń kobiet. Czasem PMS jest przedstawiane jako “żart” lub używane w celach komediowych, co może wpływać na percepcję tego zjawiska jako czegoś niepoważnego.
• Brak konkretnej diagnostyki – PMS nie posiada jednoznacznego testu diagnostycznego i jest diagnozowane na podstawie obserwacji objawów. To brak jednoznacznych kryteriów może prowadzić do trudności w akceptacji powagi tego zespołu przez niektóre osoby, zarówno w środowisku medycznym, jak i społecznym.
• Bagatelizowanie dolegliwości kobiecych – w społeczeństwie niestety istnieje tendencja do lekceważenia lub minimalizowania dolegliwości związanych z układem reprodukcyjnym kobiet. To zjawisko jest szczególnie widoczne w kontekście bólu menstruacyjnego czy PMS, które bywają uznawane za “normalną” część bycia kobietą.

Rozwiązanie problemu bagatelizowania PMS wymaga szerokiej edukacji społeczeństwa na temat zdrowia kobiet, w tym zdrowia reprodukcyjnego. Promowanie otwartych i uczciwych rozmów na temat menstruacji, zdrowia psychicznego i doświadczeń kobiet może pomóc w przełamywaniu stereotypów i eliminowaniu stygmatyzacji związanej z PMS. W miarę zwiększania świadomości na ten temat, można oczekiwać większej akceptacji i zrozumienia dla kobiet doświadczających zespołu napięcia przedmiesiączkowego.

Przedmiesiączkowe zaburzenie dysforyczne – czym są?

Przedmiesiączkowe zaburzenie dysforyczne (PMDD) to poważna forma zespołu napięcia przedmiesiączkowego, charakteryzująca się nasilonymi objawami emocjonalnymi, psychicznymi i fizycznymi występującymi w okresie poprzedzającym miesiączkę. PMDD to stan, który znacząco wpływa na zdrowie psychiczne i fizyczne kobiet, prowadząc do znacznych trudności w codziennym funkcjonowaniu.

Objawy PMDD

• Nasilona dysforia – jednym z głównych objawów PMDD jest intensywna dysforia, czyli uczucie głębokiego i przewlekłego niezadowolenia z życia. Kobiety z PMDD doświadczają silnego poczucia beznadziejności i depresji.
• Huśtawka nastrojów – wahania nastroju u kobiet z PMDD są znacznie bardziej nasilone niż w przypadku zwykłego PMS. Mogą występować nagłe zmiany od euforii do głębokiego smutku czy irytacji.
• Nadmierne napięcie i drażliwość – kobiety z PMDD często doświadczają wzmożonego napięcia mięśniowego i drażliwości, co może prowadzić do trudności w relacjach interpersonalnych.
• Problemy ze snem – zaburzenia snu, zarówno bezsenność, jak i nadmierna senność, są powszechne wśród kobiet z PMDD, co dodatkowo pogłębia zmęczenie i obniża jakość życia.
• Problemy z koncentracją – kobiety z PMDD mogą mieć trudności z utrzymaniem uwagi i koncentracją, co wpływa na efektywność w pracy czy wykonywaniu codziennych obowiązków.

Czynniki ryzyka PMDD

• Historia depresji lub zaburzeń nastroju – kobiety, które wcześniej miały doświadczenia z depresją lub innymi zaburzeniami nastroju, mogą być bardziej narażone na rozwinięcie PMDD.
• Historia przemocy seksualnej lub fizycznej – doświadczanie traumatycznych doświadczeń, takich jak przemoc seksualna lub fizyczna, może zwiększać ryzyko wystąpienia PMDD.
• Zaburzenia hormonalne – nieprawidłowości w układzie hormonalnym, takie jak zespół policystycznych jajników (PCOS), mogą zwiększać podatność na PMDD.
• Stres i duże obciążenie życiowe – wysoki poziom stresu oraz znaczne obciążenie życiowe mogą przyczyniać się do nasilenia objawów PMDD.

Leczenie PMDD

• Farmakoterapia – leczenie farmakologiczne PMDD obejmuje stosowanie leków antydepresyjnych, leków przeciwlękowych oraz niesteroidowych leków przeciwzapalnych. Czasem stosuje się również leki regulujące cykl menstruacyjny.
• Terapia poznawczo-behawioralna – terapia poznawczo-behawioralna może być skuteczną formą wsparcia psychologicznego dla kobiet z PMDD. Pomaga w radzeniu sobie z negatywnymi myślami i wzorcami zachowań.
• Zmiany stylu życia – zdrowy styl życia, obejmujący regularną aktywność fizyczną, zrównoważoną dietę, regularny sen oraz techniki relaksacyjne, może również pomóc w łagodzeniu objawów PMDD.

PMDD to poważne zaburzenie, które znacząco wpływa na jakość życia kobiet. Skuteczna diagnoza i leczenie wymagają współpracy z lekarzem specjalistą, takim jak psychiatra czy ginekolog, w celu opracowania spersonalizowanego planu leczenia dostosowanego do indywidualnych potrzeb pacjentki. W miarę zwiększania świadomości na temat PMDD można spodziewać się większej akceptacji i zrozumienia dla kobiet doświadczających tego zaburzenia.

Terapia PMS – jak sobie radzić w trudnych chwilach?

Zespół napięcia przedmiesiączkowego to zbiór fizycznych i emocjonalnych objawów, które wielu kobietom towarzyszą przed rozpoczęciem miesiączki. Te trudne chwile mogą sprawić, że codzienne funkcjonowanie staje się wyzwaniem. Terapia PMS jest procesem, który może pomóc w radzeniu sobie z tymi objawami i poprawie ogólnej jakości życia. Co może Ci pomóc?

Zmiana diety

Zespół napięcia przedmiesiączkowego może być wyzwaniem dla wielu kobiet, wpływając zarówno na aspekty fizyczne, jak i emocjonalne. Zmiana diety może stanowić istotny element terapii PMS, przynosząc ulgę w trudnych chwilach.

Magnez, obecny m.in. w orzechach, nasionach, szpinaku czy pełnoziarnistych produktach zbożowych, może pomóc w łagodzeniu napięcia mięśniowego, bólów głowy i uczucia zmęczenia. Z kolei warzywa, owoce, pełnoziarniste produkty zbożowe i nasiona chia, bogate w błonnik, mogą wspomagać regulację poziomu cukru we krwi, wpływając na stabilizację nastroju.

Ważne jest też ograniczenie słodyczy i cukru prostego. Unikanie nadmiernego spożycia cukru może przyczynić się do łagodzenia objawów PMS. Zaleca się wybieranie naturalnych źródeł słodyczy, takich jak owoce.

Regularne Spożywanie Białka też ma ogromne znaczenie. Białko, zawarte m.in. w drobiu, rybach, jajach oraz roślinnych produktach (np. fasoli, soczewicy), może pomóc w stabilizacji poziomu cukru we krwi i przeciwdziałać uczuciu głodu.

Pamiętaj też, że kofeina i alkohol mogą wpływać na poziom hormonów, co potęguje objawy PMS. Zaleca się ograniczanie ich spożycia na rzecz zdrowszych alternatyw, takich jak herbaty ziołowe czy woda z cytryną.

Znaczenie ma także spożywanie produktów bogatych w kwas Omega-3. Tłuste ryby, takie jak łosoś i sardynki, siemię lniane oraz orzechy włoskie, będące źródłem kwasu omega-3, mogą pomóc w zmniejszeniu stanu zapalnego i łagodzeniu bólu.

Regularne Spożywanie Wody to coś, o czym również nie wolno zapominać. Odpowiednie nawodnienie, poprzez spożywanie co najmniej 8 szklanek wody dziennie, może pomóc w złagodzeniu obrzęków, regulacji poziomu energii i łagodzeniu bólów głowy.

Każdy organizm jest jedyny w swoim rodzaju, dlatego przed wprowadzeniem znaczących zmian w diecie zaleca się konsultację z lekarzem czy dietetykiem. Połączenie zdrowych nawyków żywieniowych z innymi strategiami, takimi jak aktywność fizyczna czy techniki relaksacyjne, może przynieść ogromne korzyści i pomóc w radzeniu sobie z PMS.

Farmakoterapia

Farmakoterapia w leczeniu zespołu napięcia przedmiesiączkowego (PMS) jest jednym z podejść mających na celu złagodzenie różnorodnych objawów towarzyszących temu stanowi. W przypadkach, gdy inne metody terapeutyczne nie przynoszą oczekiwanych rezultatów, leki mogą być skutecznym narzędziem w zarządzaniu PMS.

Leki przeciwbólowe mogą pomóc w łagodzeniu bólu głowy i miesiączkowych skurczów. Leki przeciwzapalne, zwłaszcza niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), mogą być stosowane w celu zmniejszenia stanu zapalnego, co przynosi ulgę w przypadku bólu stawów i mięśni.

Środki przeciwdziałające napięciu i depresji, takie jak selektywne inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny (SSRI), mogą łagodzić objawy emocjonalne związane z PMS. Leki hormonalne, w tym preparaty antykoncepcyjne i terapia hormonalna z progesteronem, mają za zadanie regulację poziomu hormonów.

W przypadku obrzęków, leki moczopędne (diuretyki) mogą być stosowane w celu redukcji retencji płynów. Suplementy witamin i minerałów, takie jak witamina B6, magnez czy kwas omega-3, mogą wspierać równowagę hormonalną.

Ważne jest, aby decyzję o farmakoterapii podejmować wspólnie z lekarzem, który może dostosować leczenie do indywidualnych potrzeb pacjentki. Regularne monitorowanie skutków ubocznych i ewentualne dostosowanie dawek są kluczowe w procesie leczenia.

Farmakoterapia powinna być często traktowana jako uzupełnienie innych metod terapeutycznych, takich jak zmiana diety, aktywność fizyczna czy techniki relaksacyjne. Integracja tych różnych podejść może przynieść kompleksową ulgę w radzeniu sobie z PMS.

Hamowanie owulacji

Hamowanie owulacji, czyli procesu uwalniania jajeczka z jajnika, może być skutecznym podejściem w leczeniu zespołu napięcia przedmiesiączkowego (PMS). Stosowanie preparatów antykoncepcyjnych, które zawierają kombinację estrogenów i progesteronu, jest powszechną praktyką w regulacji cyklu menstruacyjnego i łagodzeniu objawów PMS.

Preparaty antykoncepcyjne działają poprzez hamowanie owulacji, co przyczynia się do stabilizacji poziomu hormonów płciowych. Kontrolowanie cyklu menstruacyjnego za pomocą tych leków może redukować nasilenie objawów PMS, takich jak wahania nastroju, bóle piersi czy bóle głowy.

Optymalny wybór metody antykoncepcji oraz hamowania owulacji powinien być dokładnie omówiony z lekarzem, biorąc pod uwagę indywidualne potrzeby pacjentki. Istnieje różnorodność preparatów antykoncepcyjnych, co umożliwia dostosowanie terapii do konkretnych cech organizmu.

Monitorowanie skutków ubocznych i regularne konsultacje z lekarzem są ważne dla skuteczności terapii. Pacjentki powinny zgłaszać wszelkie nieprawidłowości, aby dostosować leczenie do ich indywidualnych potrzeb.

Psychoterapia

Psychoterapia jest skutecznym narzędziem w radzeniu sobie z zespołem napięcia przedmiesiączkowego. Oferuje holistyczne podejście do łagodzenia zarówno objawów fizycznych, jak i emocjonalnych tego stanu.

W trakcie sesji psychoterapeutycznych pacjentki zdobywają zrozumienie psychospołecznych wpływów PMS, analizując, jak zmiany hormonalne wpływają na ich nastrój i ogólne samopoczucie. Psychoterapeuci pomagają identyfikować i monitorować objawy PMS, co umożliwia lepsze zrozumienie cyklu hormonalnego i skuteczniejsze dostosowanie strategii radzenia sobie z problemem.

Techniki radzenia sobie ze stresem, takie jak techniki relaksacyjne, medytacja czy techniki oddechowe, są integralną częścią psychoterapii, pomagając pacjentkom skuteczniej radzić sobie z trudnościami emocjonalnymi związanymi z PMS. Terapeuci wspierają pracę nad emocjami towarzyszącymi PMS, takimi jak drażliwość czy frustracja, ucząc skutecznych strategii radzenia sobie z trudnymi uczuciami.

W ramach psychoterapii kobiety uczą się również skuteczniejszego radzenia sobie z trudnościami interpersonalnymi, co może być istotne w kontekście wpływu PMS na relacje społeczne. Ustalanie celów terapeutycznych, często w oparciu o kognitywną terapię behawioralną, pozwala na indywidualne dostosowanie terapii do potrzeb pacjentki.

Udział w terapii grupowej umożliwia kobietom dzielenie się doświadczeniami z innymi, co może przynieść wsparcie społeczne i poczucie zrozumienia. Edukacja na temat PMS odgrywa niezwykle ważną rolę, pomagając kobietom zrozumieć, że ich objawy są realne i zasługują na uwagę, co może również zmniejszyć obawy i lęki związane z PMS.