Autyzm u dorosłych – objawy, rozpoznanie i leczenie

Autyzm kojarzony jest z chorobą dziecięcą. Gdy mowa o osobach autystycznych wiele osób wyobraża sobie od razu dziecko, które jest niesamowicie inteligentne, wycofane społecznie i ma bardzo wąskie zainteresowania, którym poświęca cały swój czas. Rzadko myśli się o osobach dorosłych, które dotknięte są tym zaburzeniem. Dorośli z autyzmem jednak istnieją – z różnym skutkiem próbują sobie radzić z życiem w społeczeństwie.

Pierwszą osobą, która nasuwa się na myśl przy autyzmie dorosłych jest postać Rain Mana – granego przez Dustina Hoffmana niezrozumianego i niedostosowanego geniusza z autyzmem. Autyzm u dorosłych może jednak przejawiać się na naprawdę wiele różnych sposobów. Część osób dotknięta tym problemem jest w stanie wieść niemal zwyczajne życie, często jedynie z łatką nieszkodliwego „dziwaka” lub „ekscentryka”.

Diagnoza autyzmu u dorosłych

Diagnoza autyzmu u dorosłych nie jest łatwym zadaniem. Autyzm to bardzo szerokie spektrum – nie ma dwóch jednakowych przypadków autyzmu, dlatego do każdego przypadku należy podchodzić indywidualnie. Jest trudne też dlatego, że skoro nie został zdiagnozowany w wieku dziecięcym, prawdopodobnie przyjmuje u osób dorosłych lżejszą formę, która pozwala im na funkcjonowanie w społeczeństwie. Dorośli z autyzmem przez wszystkie lata życia z zaburzeniem uczą się też je maskować i przybierać różne maski, by bardziej dopasować się do społeczeństwa i jego oczekiwań.

Nadal, niestety, nie istnieje też jakiś jeden, uniwersalny wzorzec, według którego możliwa by była precyzyjniejsza i szybsza diagnoza zaburzeń ze spektrum autyzmu u osób dorosłych. Choć ciągle rozwijające się badania w tym zakresie wskazują, że ten stan rzeczy może się w przyszłości zmienić.

Diagnoza może rozpocząć się w przypadku dorosłych od wielu rzeczy – od specjalnego testu samooceny lub szczerej rozmowy z lekarzem. Lekarz jest w stanie postawić diagnozę na podstawie kilku czynników:

• Rozmowy z najbliższymi osobami pacjenta na temat jego i jego zachowania – jeśli pacjent wyrazi na to zgodę

• Obserwowanie danej osoby jak zachowuje się w rozmaitych sytuacjach

• Wchodzenie z diagnozowaną osobą w interakcje

• Dopytywanie w kwestii objawów w wieku dziecięcym, jak i w obecnym

• Badanie pod kątem innych ewentualnych chorób i zaburzeń – zarówno fizycznych, jak i psychicznych

Po wykluczeniu innych chorób i ustaleniu, że objawy autyzmu pojawiają się już od najmłodszych lat, taka osoba może zostać skierowana do psychologa, a także do lekarza psychiatry, by potwierdzili oni faktyczne występowanie autyzmu lub je wykluczyli. Dlatego, jeśli objawy wskazujące na ewentualność autyzmu pojawiły się, na przykład, dopiero w wieku dojrzewania, najprawdopodobniej diagnozowana osoba cierpi na inne zaburzenia.

Autyzmu nie można się nabawić w toku życia – dziecko się z nim rodzi i z nim rośnie.

Nie jest łatwym odpowiednie zdiagnozowanie autyzmu, jednak na pewno warto się o to postarać. Właściwa diagnoza potrafi dać odpowiedź na wiele pytań, pozwolić zrozumieć, dlaczego osoba dotknięta zaburzeniem zachowuje się w ten konkretny sposób, a także pozwoli rozpocząć właściwą terapię, ukierunkowaną na najbardziej utrudniające życie aspekty zaburzenia. Także osoby, których najbliżsi są w spektrum autyzmu będą mieli wiedzę wystarczającą, by zrozumieć, skąd biorą się określone zachowania, a dzięki temu zyska więcej zrozumienia i będzie wiedziała jak postępować.

Objawy autyzmu u dorosłych

Autyzm u dorosłych może objawiać się na wiele sposobów. Niektórzy są w stanie wieść życie, które – przynajmniej na pierwszy rzut oka – niewiele różni się od życia osoby bez spektrum autyzmu. Dorośli z autyzmem nadal są w stanie zakładać rodziny, pracować i odnosić sukcesy zawodowe. Bywają jednak dorośli z autyzmem, którzy mają bardzo poważne problemy z funkcjonowaniem w społeczeństwie – nie ma żadnego wzorca, który by to określał. Jakie są objawy autyzmu u dorosłych?

• Niechęć do zmian – dorośli z autyzmem lubią funkcjonować według znanych, wypracowanych schematów

• Nieutrzymywanie kontaktu wzrokowego

• Problemy z własnymi emocjami – wyrażaniem ich, komunikowaniem czy panowaniem nad nimi

• Problemy z odczytywaniem cudzych emocji

• Brak empatii

• Trudności w nawiązywaniu i podtrzymywaniu rozmowy

• Zainteresowania skupione w jednym, bardzo wąskim obszarze

• Częste monologi i wywody na interesujący osobę z autyzmem temat

• Brak umiejętności odczytywania komunikatów niewerbalnych

• Traktowanie wszystkiego niezwykle dosłownie, brak zrozumienia metafor, sarkazmu, ironii czy żartów

• Poruszanie się w obszarze wypracowanych wcześniej schematów

• Problemy z mową – osoby z autyzmem mogą mówić w normalny sposób, bywa jednak, że nie chcą tego robić i w ogóle przestają się odzywać

• Preferowanie pracy samotnej nad pracą w grupie

• Niezgrabność ruchowa

• Trudność w budowaniu i podtrzymywaniu bliskich więzi

• Nadwrażliwość sensoryczna – na dźwięki, zapachy czy kolory

• Lęki społeczne

Ta lista nie jest zamknięta – u osób dotkniętych autyzmem może wystąpić też szereg innych objawów, nawet bardzo nietypowych. Powyższa lista nie oznacza też, że osoby dotknięte autyzmem mają je wszystkie – każda osoba z autyzmem przejawia go na zupełnie inny sposób. Mogą też różnić się w zależności od płci. W toku badań udowodniono, że kobiety z autyzmem są w stanie dużo lepiej niż mężczyźni z tą samą przypadłością, radzić sobie w sytuacjach społecznych, a także z własnymi emocjami. Dlatego, często zdarza się, że diagnoza spektrum autyzmu w przypadku kobiet jest trudniejsza.

Autyzm dorosłych – leczenie

Osoby z autyzmem w życiu dorosłym są w stanie nauczyć się funkcjonować w społeczeństwie – zwłaszcza jeśli mowa o autyzmie wysokofunkcjonującym. Każdy jednak dorosły z autyzmem jest w stanie nauczyć się lepiej funkcjonować, jeśli ma profesjonalną pomoc. Diagnoza to pierwszy krok ku temu, by zrozumieć samego siebie. Jak jednak leczyć autyzm u dorosłych? Leczenie to złe określenie. Autyzm to nie choroba – to szerokie spektrum zaburzeń. Nie podlegają one leczeniu, ale terapii.

Terapia autyzmu w przypadku osób dorosłych jest bardzo różnorodna – wszystko zależy od tego, jak autyzm objawia się w konkretnym przypadku. To pozwala skupić się na najważniejszych, najbardziej utrudniających życie aspektach autyzmu.

Bardzo dobre efekty w terapii autyzmu daje terapia w nurcie poznawczo-behawioralnym. To właśnie w jej trakcie osoba z autyzmem jest w stanie zrozumieć mechanizmy, które nią rządzą, a także wypracować nowe, lepsze wzorce, dzięki którym będzie w stanie lepiej wpasować się w oczekiwania społeczne.

Często bardzo dobre efekty dają także treningi umiejętności społecznych – to właśnie ta dziedzina życia bardzo często jest tą najbardziej problematyczną dla osób z autyzmem. Poza terapią indywidualną, dobre efekty może przynieść także terapia grupowa, z ludźmi, którzy też mają swoje własne problemy związane ze spektrum autyzmu. To pozwala się otworzyć i nawiązać nić porozumienia z ludźmi, którzy borykają się z podobnymi problemami.